جبريه‌

اينها كه گروه عمده عامه درآن زمان بودند و از طرف حكومت نيز به شدت حمايت مى‌شدند، همه چيز را به تقديرات خداوند منسوب كرده و بشر را مجبور و بى‌اختيار دانستند. اعتقاد به تفويض از طرف معتزله در مقابل و ردّ اعتقاد به جبر از جانب اينان بود.

اينها گروههاى عمده فكرى عامه در زمان امام باقر عليه السلام بودند.

گروههاى شيعى‌

از آنجا كه عامّه بعد از پيامبر صلى الله عليه و آله، اهل بيت عليهم السلام را كنار زدند، به طور طبيعى مى‌بايست دنباله رو رهبرانى مى‌شدند كه هر كدام رأى و نظرى داشتند و پيروان هر كدام گروه و فرقه و مذهبى را تشكيل مى‌دادند، ولى شيعيان از همان اول خود را تابع امام على عليه السلام و فرزندان معصوم ايشان ساختند و چون آنان نيز از يك منبع سيراب مى‌شدند، به طور طبيعى در گذر زمان متحد و يكپارچه باقى ماندند. و اين يكپارچگى تا غيبت صغرى ادامه يافت. يكى از اهداف و مقصدهاى امامان عليهم‌السلام هم حفظ وحدت و يكپارچگى شيعيان بود. البته عواملى شيعيان را به سوى تفرقه و گروه گروه شدن سوق مى‌داد و دستهايى نيز سعى داشت آنان را متفرق جلوه دهد كه به شرح آن مى‌پردازيم:

1- توريه و تقيه انقلابيون: بعضى از انقلابيون شيعى، آشكار كردن رابطه خود با

و اما بعضى احاديث كه لفظ قدريه در آنها بر مفوضّه اطلاق شده است:

1 - امام سجاد عليه السلام در ذيل آيه (ان الله لا يغيّر ما بقوم...) فرمود: قدريه به اول اين آيه استدلال مى‌كند (و بشر را مختار و مفَّوض اليه مى‌دانند) ولى آنطور كه مى‌گويند نيست، آيا نمى‌بينى كه خداوند در ادامۀ همين آيه مى‌فرمايد: «هرگاه خدا براى بنده‌اى بد بخواهد، كس نمى‌تواند آن را ردّ كند». (بحار الانوار، ج 5، ص 5)

2 - امام باقر فرمود: قدريّه كسانى هستند كه تقدير را قبول ندارند و گمان مى‌كنند كه هدايت و گمراهى بشر فقط به دست خود اوست، اگر بخواهند هدايت مى‌شوند و اگر بخواهند گمراه مى‌گردند. (بحار الانوار، ج 5، ص 9)