از ديگر مباحث اعتقادى كه امام باقر به شرح و تبيين آن پرداخت مسأله امامت بود. در بيانات فراوانى با شمردن فضايل امام و افضليت امام بر ديگران، ادعاى امامت آنان را باطل شمرد و جواز تقدم مفضول بر فاضل و افضل را باطل ساخت. امام با يادآورى امامت حضرت ابراهيم، علّو مقام امامت را آشكار كرد و فرمود:

«خداوند ابراهيم را قبل از نبوت به عنوان عبد برگزيد و قبل از رسالت او را به عنوان نبى برگزيد و قبل از خُلَّت و دوستى او را به عنوان رسول برگزيد و قبل از امامت او را به عنوان خليل برگزيد، پس آن گاه كه همه اين چيزها را براى او جمع نمود به او فرمود: اى ابراهيم تو را امام مردم قرار دادم و چون اين مقام در چشم ابرهيم بزرگ آمد، فرمود: پروردگارا آيا اين مقام شامل ذريه من نيز مى‌شود؟ و خداوند فرمود: عهد من شامل ظالمان نمى‌شود». [1]

در فلسفه وجود امام فرمود: تا عالم بر صلاح خود باقى بماند زيرا خداوند تا زمانى كه امام يا پيامبر در بين مردم باشد، عذاب را از آنان دفع مى‌كند. [2]

و بيانات فراوان ديگرى در لزوم معرفت امام، وجوب اطاعت از امام، حق امام بر مردم، تعداد امامان از آن بزرگوار بدست ما رسيده است. [3]

مناظرات اعتقادى و كلامى‌

امام هم مناظراتى با صاحبان عقايد مختلف داشت كه در آنها ضمن ردّ اعتقادات باطل آنها، اعتقادات حق را بر آنان ثابت مى‌كرد و هم در مواقعى طريق استدلال و مناظره را به ياران خويش ياد مى‌داد كه به نمونه‌هايى اشاره مى‌كنيم:

1- در مناظره با حسن بصرى امام پرسيد: گويا تو قائل به تفويض هستى؟ آيا اگر خداوند در كتاب خويش به كسى وعده امنيت داده باشد، بعد از اين وعده خدا خوفى بر او هست؟

[1] - اصول كافى، ج 1، ص 175

[2] - حياة‌الامام محمدالباقر، ج 1، ص 197

[3] - ر. ك. حياة‌الامام محمدالباقر، ج 1، ص 197 به بعد