از دوره امام صادق) كه دراين برهه، مبارزه سياسى براى گرفتن رهبرى از دست بنى اميه از نقطه صفر تقريبا شروع مى‌شود و با فعاليتهاى سى و چهار ساله امام سجاد تا حدى گسترش مى‌يابد و امام باقر (ع) اين مبارزه را گسترش مى‌دهد و در زمان امام صادق در سال 135 هجرى به اوج مى‌رسد ولى متاسفانه ثمره اين تلاش را عباسيان مى‌چينند.

ب- مرحله دوم از سال 135 (شروع حكومت منصور عباسى) تا سال 202 يا 203 (سال شهادت امام رضا) كه در اين مرحله حركت امامان براى باز پس گرفتن امامت و رهبرى از آل عباس است و اين مبارزه نيز اوج مى‌گيرد و گسترش مى‌يابد تا با شهادت امام رضا عليه‌السلام متوقف مى‌شود.

ج- مرحله سوم از سال 204 به بعد است دراين مرحله بر خلاف دو مرحله قبلى، هدف بدست گرفتن حكومت درآينده‌اى نزديك نيست، بلكه مبارزه براى هدفى بلند مدت است يعنى امامان براى بعد از غيبت صغرى زمينه سازى مى‌كنند.

اين كتاب بيشتر به مرحله اوّل، يعنى دوره امام سجاد، امام باقر و امام صادق نظر دارد.

شرايط و اوضاع سياسى اجتماعى مرحله اول‌

مرحله اول بعد از حادثه غمبار كربلا شروع شد. حادثه كربلا واقدام حكومت وقت در به شهادت رساندن دختر زاده رسول خدا و به اسارت بردن خاندانش، جهان اسلام را مبهوت كرد و خفقان سنگينى ايجاد نمود. رعب شديدى جهان اسلام را فرا گرفت و همه اميدها به نااميدى نزديك شد. اقدام جنايتكارانه دستگاه خلافت در حدى بود كه هيچ كس انتظار آن را نداشت. اگر شعرى كه به حضرت زينب منسوب است، درست باشد كه فرموده:

ما تَوَهَّمْتُ يا شَقيقَ فُؤادى كانَ هذا مُقَدَّراً مَكْتُوباً [1]

[1] بحارالانوار ج 45 ص 115