«سعيد بن قيس» تأكيد شده است. با اين كار، فرماندهى از شكل انحصارى خارج شده به صورت شوراى سه نفره‌اى درآمد و اعضاى آن را لايق‌ترين افراد سپاه تشكيل مى‌دادند. [1]

ديگر تلاشهاى معاويه‌

الف- تلاش براى فريفتن ديگر فرماندهان‌

موفقّيت معاويه در نخستين نيرنگ خود، سبب شد تا وى درصدد خريد ديگر فرماندهان سپاه عراق برآيد. در پى اين تصميم، پيامى نيز براى «قيس» فرستاد و او را به سوى خود دعوت كرد.

«قيس» با تندى خواسته او را ردّ كرد و در پاسخش نوشت:

«نه، به خدا سوگند، مرا جز در ميدان جنگ ديدار نخواهى كرد». [2]

دو سپاه آماده جنگ شدند «قيس» موفّق شد نيروهاى شامى را شكست داده، وادار به عقب نشينى كند.

ب- پخش دروغ و شايعه‌

در «مَسْكِن» ميان نيروهاى «عراق» شايع كردند كه «حسن بن على» با معاويه صلح كرده است، شما بيهوده خود را به كشتن ندهيد. [3]

و نيز در «مداين» شايع كردند كه «قيس بن سعد» كشته شده است، همگى فرار كنيد. [4]

ج- ارائه اسناد خيانت‌

معاويه تمامى نامه‌هايى را كه بزرگان و سران قبايل كوفه براى او فرستاده و طى آنها مراتب وفادارى و سرسپرده‌گى خود را به معاويه اعلام داشته بودند، همراه هيأتى مركّب‌

[1] همان، ص 108-111.

[2] شرح نهج البلاغه ابن ابِی الحدِید، ج 16، ص 43.

[3] شرح نهج البلاغه ابن ابِی الحدِید، ج 16، ص 42.

[4] حياة الحيوان، دمِیرِی، ج 1، ص 57.