در فراز ديگرى از خطبه معاويه آمده است:

«اى مردم كوفه! مى‌پنداريد كه من به خاطر نماز، زكات و حج با شما جنگيدم؟ مى‌دانستم كه شما آنها را انجام مى‌دهيد. من بدين جهت به نبرد شما برخاستم كه بر شما حكمرانى كنم و اينك خدا مرا به اين خواسته نائل آورده هر چند شما خوش نداشته باشيد. اكنون بدانيد هر خون و مالى كه در اين فتنه بر زمين ريخته و تلف شده هدر است و هر عهدى كه بسته‌ام زير دو پاى من است». [1]

ابوالفرج اصفهانى مى‌افزايد:

«معاويه در اين خطابه از على (ع) به بدى ياد كرد. به امام حسن (ع) نيز ناسزا گفت». [2]

سخنرانى امام حسن (ع)

پس‌از معاويه، امام‌حسن (ع) به‌سخن پرداخت. منابع‌تاريخى سخنان آن‌حضرت را به عبارت و مضامين گوناگون نقل كرده‌اند: آنچه مانقل مى‌كنيم بر اساس نوشته «ابن اعثم كوفى» است:

«مردم! زيرك‌ترين زيركها فرد با تقوا و پرهيزكار و بى‌خردترين بى‌خردان، زشت كار و خيانتكار است. اگر شما بين «جابلق» و «جابرص» بگرديد كسى را كه جدش رسول‌اللّه باشد جز من و برادرم حسين ( (ع)) پيدا نخواهيد كرد. [3]

مى‌دانيد كه خداوند شما را به وسيله جدّم محمّد (ص) هدايت كرد و از گمراهى نجات داد و از نادانى رهايى بخشيد. خوار بوديد عزيزتان كرد و اندك و ناچيز بوديد افزونتان كرد.

«ادامه از صفحه قبل» گوِیا دستهاِیِی در کار است تا مطالبِی را که حاکِی از اعتراف سرسخت ترِین دشمن اسلام و خاندان پِیامبر (ص) به ناحق بودن خود و بر حق بودن اهل بِیت عصمت عليهم السلام است از تارِیخ اسلام حذف کند.

نکته دِیگر در رابطه با اِین خطابه آنکه برخِی از مورخان مثل ابو لفرج اصفهانِی و ابن ابِی الحدِید، محل اِیراد اِین سخنرانِی را «نُخَِیّله» ذکر کرده اند ولِی در تارِیخ ِیعقوبِی ذکرِی از «نخِیله» به مِیان نِیامده و مکان اِیراد خطبه «کوفه» ذکر شده است.

[1] الارشاد، ص 191، شرح نهج البلاغه، ابن ابِی الحدِید، ج 16، ص 14 و مقاتل الطالبِیِین، ص 45 .

[2] مقاتل الطالبِیِین، ص 46

[3] کناِیه از آن است که اگر بِین شرق و غرب عالم را جستجو کنِید جز من و برادرم نزدِیکترِین افراد به پِیامبر(ص) نخواهِید ِیافت.