آنها را از جرگه مسلمانان طرد مى‌كرد. [1]

گسترش حوزه فعّاليّت‌

امام رضا (ع) فعّاليّتهاى فرهنگى خود را به مدينه محدود نكرد، بلكه دامنه آن را به ساير نقاط از جمله «بصره» و «كوفه» نيز- كه به سبب وجود برخى از شيعيان مخلص در آن جا زمينه كار فرهنگى فراهم بود- گسترش داد. امام (ع) با استفاده از فرصت، سفرى به دو شهر ياد شده داشت [2] و از نزديك با شيعيان و ديگر طبقات مردم اين دو مركز مهمّ تماس گرفت.

حضرت براى بهره‌بردارى بيشتر از اين موقعيّت، پيش از ورود به شهر مورد نظر، نماينده‌اى به آن جا مى‌فرستاد تا مردم را از سفر آن حضرت مطّلع كند.

1- در بصره‌

حضرت رضا (ع) سفر خورد را از بصره آغاز كرد. محمد بن فضل هاشمى مى‌گويد:

وارد مدينه شدم و به حضور على بن موسى رسيدم و پس از آن كه به عنوان امامت بر آن حضرت سلام كردم و امانتهايى را كه پدرش به من سپرده بود به او دادم، عرض كردم: من عازم بصره هستم. بدون شك مردم آن شهر- با توجه به اختلافاتى كه پس از رحلت موسى بن جعفر (ع) بر سر مأله امامت پيدا كرده‌اند- درباره دلائل امامت (شما) از من خواهند پرسيد. از اين رو، راهنماييهاى لازم را بفرماييد.

امام (ع) فرمود: اين اختلافات، بر من پوشيده نيست. تو، به دوستان و غيردوستان ما خبر ده كه من به سوى آنان خواهم آمد. سپس ودايع پيامبر (ص) و پدرانش را كه نزد او بود به من نشان داد و من آنها را ديدم.

گفتم: چه زمان به بصره خواهيد آمد؟ فرمود: سه روز پس از ورود تو به بصره. هنگامى‌

[1] - براى آگاهى از برخوردها و موضعگيريهاى امام (ع) در برابر اين گروهها رجوع كنيد به: الفصول المهمّه، ص 254؛ نورالابصار، ص 315؛ عيون اخبار الرضا (ع)، ج 2، ص 217، 219، 224 و 237 و اثبات الهداة، ج 3، ص 303

[2] - تاريخ مسافرت امام (ع) به بصره و كوفه هر چند بطور دقيق مشخص نيست؛ ولى از متن روايت برمى‌آيد كه ميان رحلت امام كاظم و سفر امام رضا عليهماالسّلام به بصره و كوفه فاصله چندانى وجود نداشته است و به گمان قوى اين سفر در دوران زمامدارى هارون صورت گرفته است