خلاصه‌

پيدايش و گسترش انقلابها و شورشها عليه دستگاه خلافت عباسى از جمله عواملى بود كه بحران سياسى دوران اين خليفه عباسى را شدّت مى‌بخشيد. مهمترين اين شورشها و قيامها عبارت است از:

شورش نصر بن شبث كه يكى از عربهاى متعصب بود و در ناحيه شمالى حلب عليه مأمون دست به شورش زد و گروه زيادى را گرد خود جمع كرد.

قيام ابن طباطباى علوى كه در كوفه قيام كرد و مردم را به «الرّضا من آل محمد» و عمل به كتاب خدا و سنت پيامبر (ص) فراخواند. مردم كوفه دعوت او را پذيرفته به گردش جمع شدند.

نهضت ابوالسّرايا كه پس از درگذشت ابن طباطبا نهضت او را رهبرى كرد و با نيروهاى حكومت درگير شد. وى پس از تسلط بر كوفه به نام خود سكه زد و رسماً زمام امور را به دست گرفت.

تحركات ديگر علويان همچون زيد بن موسى بن جعفر در بصره، ابراهيم بن موسى بن جعفر در يمن و حسين بن حسن افطس در مكه.

داوطلبان مبارزه با فساد كه عليه عده‌اى اوباش و شرور كه در بغداد به راهزنى مى‌پرداختند و افراد را مى‌ربودند، به مبارزه پرداختند.

مأمون پس از رويارويى با اوضاع وخيم حكومت، براى خروج از اين بحران نگران‌كننده، تصميم گرفت پيشواى هشتم را به ولايتعهدى خويش برگزيند.

وى در پى اين تصميم نامه‌اى براى امام رضا (ع) نوشت. فضل بن سهل، وزير او نيز نامه‌اى جداگانه نوشت و حضرت رضا (ع) را به مرو فراخواندند.

پرسش‌

1- مأمون در اوائل حكومت خود با چه بحران سياسى مواجه بود؟

2- قيام ابن طباطبا و ابوالسّرايا را به اختصار بيان كنيد.

3- در دوران حكومت مأمون، بصره، مكه و يمن شاهد چه حركتهايى از سوى علويان بود؟

4- مأمون براى خروج از بحران سياسى چه چاره‌اى انديشيد؟

5- دعوت امام رضا (ع) به مرو از سوى چه كسانى و چگونه صورت گرفت؟