درس شانزدهم:: انگيزه‌هاى مأمون از پيشنهاد ولايتعهدى به امام رضا (ع) [1]

در مورد انگيزه مأمون از پيشنهاد ولايتعهدى به امام رضا (ع) نظرات و احتمالات گوناگونى ذكر شده است. ما ضمن بيان مهمترين اين نظرات به بررسى اجمالى آنها مى‌پردازيم تا آنچه كه- با توجه به شواهد و قراين تاريخى و شرايط سياسى- اجتماعى آن روز جامعه اسلامى- به حقيقت نزديكتر است در پيش روى شما قرار گيرد.

1- تمايلات شيعى و حق‌گرايى مأمون‌

از نوشته بعضى مورخان مانند طبرى، ابن اثير، مسعودى، ابن طقطقى و سيوطى چنين بر مى‌آيد كه اين تصميم مأمون ناشى از تمايلات شيعى و حق‌گرايى او بوده است.

وى چون به حكومت دست يافت در ميان خاندان عباس و على (ع) كسى را برتر، پرهيزكارتر، داناتر و شايسته‌تر به امر حكومت از على‌بن موسى الرضا (ع) نديد. روى اين جهت تصميم گرفت حق را به صاحب اصلى آن بازگرداند. [1]

نقد اين نظريه: آيا مأمون واقعاً شيعه بود؟

پيش از پاسخ به اين پرسش بايد يادآور شويم كه طرح چنين پرسشى درباره اين‌

[1] - ر. ك: تاريخ طبرى، ج 8، ص 554؛ كامل ابن اثير، ج 6، ص 326 و 438؛ مروج‌الذهب، ج 3، ص 441؛ الفخرى، ص 198 و تاريخ الخلفاء، ص 307