حسين (ع) را به شهادت رساندند. [1]

در هر صورت نمى‌توان اين نظريه را پذيرفت و گفت منشأ پيشنهاد ولايتعهدى امام‌رضا (ع) از سوى مأمون حق گرايى و تشيع وى بوده است.

2- وفاى به نذر

بعضى از بزرگان و محدثان شيعه مانند شيخ صدوق و برخى از مورخان اهل سنّت مثل ابوالفرج اصفهانى و شبلنجى اين اقدام مأمون را ناشى از عهد و نذرى مى‌دانند كه وى با خداى خود كرده بود. [2] شيخ صدوق داستان نذر مأمون را از زبان خود او چنين نقل مى‌كند:

زمانى كه برادرم امين مرا احضار كرد و من نرفتم، على بن عيسى را با لشكرى فرستاد تا مرا دست بسته به بغداد ببرد.

از سوى ديگر، در نواحى «سجستان» و «كرمان» شورشهايى شده بود كه من براى سركوبى شورشگران لشكرى فرستادم ولى شكست خورد. شورشگر ديگرى بر ناحيه خراسان تسلّط يافت.

تمامى اين اخبار و حوادث در يك هفته براى من پيش آمد. وقتى به اطرافيان و سران سپاهى نگريستم جز ضعف و سستى از آنها نديدم. يقين پيدا كردم كه توان مقاومت در برابر برادرم را ندارم. از اين رو، براى نجات خودم نخست تصميم گرفتم به پادشاه كابل پناهنده شوم، امّا با خود گفتم او فردى كافر است و چه بسا در قبال پول از برادرم مرا به وى تسليم كند.

در چنين شرايط دشوارى راهى جز اين به ذهنم نرسيد كه در پيشگاه خدا از گناهان خويش توبه كنم و از او براى رفع اين مشكلات كمك بگيرم.

دستور دادم آبى آوردند، بدنم را تطهير كردم؛ سپس لباسهاى پاكيزه سفيدى پوشيدم و چهار ركعت نماز به جاى آوردم و آنچه از قرآن حفظ بودم خواندم و ميان خود و خداى خود عهد كردم كه اگر خداوند امر خلافت را به من مرحمت فرمايد و مرا بر برادرم پيروز گرداند، خلافت را در بستر خودش كه خداوند مقرر كرده است قرار دهم.

[1] - سيرى در سيره ائمه اطهار (ع)، ص 202

[2] - ر. ك: عيون اخبار الرّضا (ع)، ج 2، ص 177؛ مقاتل الطالبيين، ص 357 و نورالابصار، ص 316