بدرقه كنندگان كه انتظار ديدار دوباره چهره ملكوتى عزيز پيامبر (ص) را نداشتند، محو در جمالش شده جانشان را براى شنيدن پيامش آماده كردند.

امام هشتم (ع) پيام نهايى خود را چنين اولا فرمود: «بِشُرُوطِها وَ انَا مِنْ شُرُوطِها»، با شرايط آن و من از شرايط آنم.

اين پيام جاودانه امام (ع) دربرگيرنده چند نكته مهم است:

الف- توحيد وقتى قلعه ايمن و مصون الهى خواهد بود كه انسان به تمامى شرايط آن دلبسته و به همه مقرراتش پايبند باشد. يكى از شرايط توحيد، شناخت مقام امامت پيشوايان معصوم (ع) و پيروى از دستورها و برنامه‌هاى آنان است. زيرا تنها از اين راه است كه گوينده «لا اله الّا اللّه» در جميع شؤون فردى و اجتماعى و در تمامى مظاهر زندگى، راه به سوى بندگى خدا برده وارد قلعه ايمن الهى خواهد شد.

ب- امام رضا (ع) با اين بيان كه «من از شرايط آن هستم» وجوب فرمانبرى از خود را به عنوان شرط توحيد بر همه مسلمانان واجب كرد و بدين ترتيب يكى از توطئه‌هاى مهمّ مأمون را كه در نظر داشت با دعوت امام (ع) به مرو و واگذارى وليعهدى به او براى خلافت خود مشروعيتى فراهم آورد درهم كوبيد.

ج- همچنين وجوب اطاعت از خود را از آن جهت كه از شرايط توحيد است و از سوى خداوند تعيين شده مطرح كرد، نه از آن رو كه از جانب مأمون، ولىِّ امر است و يا به زودى ولىِّ امر خواهد شد. [1]

4- مقاومت در برابر خواسته مأمون‌

امام رضا (ع)- همان گونه كه پيش از اين يادآور شديم- بيش از دو ماه پس از ورود به خراسان در برابر خواسته مأمون مقاومت كرد و تا زمانى كه به طور صريح از سوى او مورد تهديد قرار نگرفت ولايتعهدى را نپذيرفت.

در اين دو ماه همه جا پخش شد كه على بن موسى (ع) وليعهدى و پيش از آن خلافت‌

[1] - برگرفته شده از الحياة السياسيّة للامام الرضا (ع)، ص 316-320