درس بيست و دوّم:: سياستها و تدابير امام رضا (ع) [2]

در درس پيش به پاره‌اى از سياستها و تدابير امام رضا (ع) در ارتباط با مسأله ولايتعهدى اشاره كرديم. اينك ادامه بحث.

5- پذيرش ولايتعهدى به صورت مشروط

حضرت رضا (ع) ولايتعهدى را بطور مشروط پذيرفت نه مطلق. اين شرايط عبارت است از اين كه: در امور حكومتى هيچ گونه امر و نهى نكند، فتوايى ندهد، قضاوتى نكند، در نصب و عزل افراد دخالتى نداشته باشد و هيچ يك از قوانين و شرايط جارى را تغيير ندهد. [1]

مأمون كه هنوز به عمق اين شرايط پى نبرده بود و آنها را فعلًا قابل تحمل مى‌دانست و فكر مى‌كرد در آينده مى‌تواند امام (ع) را به تدريج به صحنه فعّاليتهاى سياسى و حكومتى بكشاند، شرايط امام (ع) را پذيرفت. غافل از آن كه با پذيرفتن آنها بر بسيارى از نقشه‌هاى خود خطّ بطلان مى‌كشيد. زيرا در پيش گرفتن چنين روش منفى از سوى امام (ع)- آن هم در منصب ولايتعهدى- بدين معناست كه:

الف- حكومت موجود، مشروعيّت و حتّى صلاحيّت آن را ندارد كه چهره‌اى مانند على بن موسى (ع) با آن همكارى نمايد. وگرنه معنا ندارد وى همكارى با حكومتى را كه ولايتعهدى آن را پذيرفته است ردّ كند.

ب- آنچه پس از اين از هيأت حاكمه سرمى‌زند، هيچ گونه ارتباطى با آن حضرت‌

[1] - ر. ك: مناقب، ج 4، ص 363