حسن ابراهيم حسن نويسنده تاريخ سياسى اسلام، بعد از تصريح بر اين مطلب مى‌نويسد:

«پيامبر در خطبه معروف خود كه در سفر حج وداع در عَرفات ياد كرد چنين گفت:

اى گروه مردم، مؤمنان برادرانند. خداى شما يكى است و پدرتان يكى است. همه شما زاده آدميد و آدم از خاك است. گرامى‌ترين شما نزد خدا كسى است كه پرهيزكارتر است. عرب بر غير عرب جز به وسيله پرهيزكارى امتياز ندارد.» «1»

ايشان در جاى ديگر مى‌نويسد:

«گروهى از ايرانيان به سبب سادگى و مساواتى كه براى همه مقرر شده بود، زود بدان گرويدند.

صنعتگران، پيشه وران و طبقات متوسط و كشاورزان كه پيش از آن در فشار طبقه اشراف بودند، با رغبت پيرو اسلام شدند زيرا در سايه اسلام از آزادى و مساوات برخوردار مى‌شدند.» «2»

ولى با روى كار آمدن امويان اين تعاليم حياتبخش و افتخار آفرين به بوته فراموشى سپرده شد و دوباره اختلافات قبيله‌اى و تبعيضهاى نژادى اوج گرفت و به حدى رسيد كه ابن خلدون مى‌نويسد:

«تعصبات جاهلى در صدر اسلام به فراموشى سپرده شد ولى بعد از مدت كمى دوباره بازگشت.» «3»

علاوه بر اختلافات قبيله‌اى، اختلاف نژادى و مسأله عرب و عجم دوباره مطرح شد و برترى عرب بر عجم تبليغ شد. موالى كه غير عربهاى مسلمان بودند، خوار شمرده شدند و عربها بر آنان تقدم و برترى يافتند.

معاويه، سردمدار امويان، عرب را انسان و موالى را شبه انسان مى‌شمرد. «4»

سياست تبعيض نژادى به حدى ريشه دوانيد كه عربها به موالى دختر