فاصله عصر امام صادق وامام حسين عليهماالسلام نزديك به يك قرن است (61- 148).

اوضاع جامعه اسلامى در اين فاصله كاملًا دگرگون شده بود. اساسى ترين مسأله اسلام در دوران امام حسين (ع) مسأله حكومت و خلافت بود كه هم امام حسين (ع) وهم يزيد آن را حق خود مى‌دانستند. معاويه با تكيه بر زور و تزوير، جوّ استبداد وديكتاتورى عجيبى پديد آورده بود؛ بگونه‌اى كه كسى جرأت نمى‌كرد از امير مؤمنان (ع) و فضائل آن حضرت سخن بگويد. ناسزاگويى به حضرت على (ع) در خطبه‌هاى نماز جمعه حتى در حضور فرزندانش: امام حسن و امام حسين عليهماالسلام آنهم بر روى منبر رسول‌خدا (ص) امرى رايج، بلكه واجب تلقى مى‌گرديد.

با توجه به اين جهت است كه مى‌بينيم تاريخ امامت امام حسين (ع) در دوران معاويه، برغم آنكه از نظر زمانى حدود ده سال به طول انجاميد، در هاله‌اى از ابهام وانزوا قرار دارد. واز آن حضرت در اين مدت جز چند نامه و خطابه و سخنانى اندك چيز ديگرى نقل نشده است. تمامى سعى معاويه اين بود كه جبهه امامت در انزواى كامل قرار گيرد.

بدون شك اگر امام حسين (ع) در چنين‌اوضاع و شرايطى دهها سال ديگر هم عمر مى‌كرد، زمينه هيچ گونه فعّاليت فرهنگى براى آن حضرت فراهم نمى‌شد.

باگذشت زمان و تغيير وتحول اوضاع سياسى و فرهنگى در نيمه نخست قرن دوم هجرى، يعنى دوره پايانى حكومت امويان و دوره آغازين حكومت عباسيان، اوضاع دگرگون شد و طبيعت جامعه اسلامى شرايطى را فراهم آوردكه علاوه بر مسأله خلافت و حكومت، مسأله مهم ديگرى درجامعه اسلامى رخ نمود و جبهه ديگرى در برابر جبهه امامت گشوده شد كه از بعضى جهات مهمتر از جبهه خلافت بود. در اين دوران، آزادى فكر و انديشه در ميان مردم پيدا شد و به دنبال آن، شور و نشاط علمى خاصى اعم از علوم اسلامى مثل علم قرائت، تفسير، حديث، فقه، كلام و ... و علوم بشرى از قبيل: طب، فلسفه، نجوم، رياضيات و ... همگان را فرا گرفت.

درچنين فضايى، زمينه براى عرضه هر نوع متاع فكرى و فرهنگى آماده بود. در صورتى كه چنين زمينه‌اى تا پيش از اواخر دوران امامت امام باقر (ع) فراهم نبود.