در دوران امام باقر (ع) جمع شيعه رو به فزونى نهاد و در محفل درس آن حضرت در مسجد پيامبر (ص)، گروه زيادى از شيعيان از نقاط مختلف حضور پيدا مى‌كردند. اين رقم روز به روز در حال فزونى بود و در زمان امام جعفر صادق (ع)، افزايش بسيارى يافت. چندانكه- بنا بر نوشته مورخان- چهار هزار نفر دانشجو از محضر پيشواى ششم بهره علمى مى‌بردند.

نتيجه آنكه شيعيان در دوران امام سجاد، امام باقر و امام صادق عليهم السّلام همواره خطرى براى سران رژيم خلافت به شمار مى‌آمدند. اين قدرت و نفوذ آنان جز در سايه تشكيلات حساب شده پنهانى كه رهبرى‌اش را امامان عليهم السّلام عهده دار بودند، حاصل نمى‌آمد.

شواهد و قراين تشكيلات پنهانى‌

وجود تشكيلات پنهانى سياسى- عقيدتى در زندگى امامان، از جمله امام صادق (ع) چيزى نيست كه بتوان براى اثبات آن، دلائل و اسناد و مدارك صريحى ارائه داد، زيرا خاصيت كار مخفى، ناشناخته بودن آن براى دشمنان و بيگانگان است. بديهى است بدون شواهد و قرائن قانع كننده نيز نمى‌توان به وجود يك تشكيلات پنهانى اطمينان پيدا كرد.

شواهد و قراينى كه وجود سازمان گسترده‌اى را تحت رهبرى ائمه عليهم السّلام تأييد مى‌كند فراوان است كه در ذيل به برخى از آنها اشاره مى‌كنيم.

1- حمل وجوه شرعى از نقاط مختلف كشور اسلامى به مدينه، ارسال صدها نامه محتوى پرسشهاى دينى به محضر امام، انبوه محدثان و راويان قمى، خراسانى، سيستانى، كوفى، بصرى، يمنى، مصرى و ... و تبليغ همه جا گستر به نفع تشيع و ارتباط پيوسته و تنگاتنگ شيعيان با امامان عليهم السّلام، همه گوياى آن است كه مركزيّتى واحد و دستى مقتدر اين همه را مى‌چرخانده است؛ چندانكه سياست خشن و استبدادى حكمرانان اموى و عباسى، نسبت به جمع به هم پيوسته شيعه و تبليغات سوء گسترده آنان عليه رهبران شيعيان، نتوانسته بود تزلزلى در اصل رابطه امامان عليهم السلام با