امام صادق و قيام زيد بن على‌

اصيل ترين و گسترده‌ترين جنبشى كه در دوران امامت امام صادق (ع) بر ضدّ حكومت امويان صورت گرفت جنبش زيد بن على بن حسين بود كه در سال 121 هجرى قمرى اتفاق افتاد. [1]

مهمترين ويژگى قيام زيد در مقايسه با قيامهاى ديگر علويان اين است كه نه تنها مورد انكار امام صادق (ع) نبوده بلكه با اذن آن حضرت انجام گرفته است.

براى اثبات اين مطلب نبايد در انتظار دليل صريحى از سوى امام صادق (ع) بود؛ زيرا اين مسأله از مهمترين و بارزترين مسائل سياسى بود كه مى‌بايست پنهانى و تحت پوشش «تقيه» انجام گيرد، با اين حال براى اثبات اين مطلب به دلايل و شواهدى چند مى‌توان استناد كرد، از جمله:

1- شخصيت زيد: زيد بن على فردى والا مقام، وارسته، دانشمند و عارف و معتقد به امامت امام صادق (ع) بود و حضرت به وى علاقه شديدى داشت. از اين رو، بسيار بعيد است كه شخصيتى همچون زيد نسبت به مسأله قيام و نهضتش عليه امويان كه به طور طبيعى تبعات و پيامدهاى زيادى براى خود او، امام صادق (ع) و شيعيان خواهد داشت، با دسترسى به امام زمانش بدون مشورت و اجازه وى دست به چنين اقدامى زده باشد؛ زيدى كه امام صادق را حجت خدا، امام زمان خود و واجت الاطاعه مى‌دانست، هرگز امكان ندارد در اين امر مهمّ سياسى و نظامى بدون مشورت آن حضرت، وارد شده باشد.

2- روايات رسيده از معصومين عليهم السّلام: روايات زيادى از امامان معصوم درباره زيد و قيام او در دست است كه مضمون بسيارى از آنها تأييد قيام زيد از نظر آن بزرگواران از جمله امام صادق است. اينك چند نمونه.

* در گفتگويى كه ميان امام رضا (ع) و مأمون درباره قيام زيد رخ داده است امام (ع) مى‌فرمايد:

«لَقَدْ حَدَّثَنى‌ ابى‌ مُوْسَى بْنُ جَعْفَرٍ (ع) انَّهُ سَمِعَ اباهُ جَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّدٍ يَقُولُ: رَحِمَ اللَّهُ عَمى زَيْداً، انَّه‌

[1] - ر. ك: تاريخ طبرى، ج 7، ص 160