ابو جعفر، محمد بن على بن نعمان صيرفى كوفى، ملقّب به «احول» و معروف به «مومن طاق» از ياران برجسته و شاگردان زبده امام صادق (ع) بود. وى، از فقهاى والامقام و متكلّمان زبده عصر خود و فردى هوشمند و حاضر جواب و در بحث و مناظره بسيار قوى و چيره دست بود و چون در مناظرات خود با مخالفان، همواره بر آنان پيروز مى‌شد و رقيبان را به ستوه مى‌آورد، آنان از روى بغض و كينه، او را «شيطان طاق» لقب داده بودند. [1]

مؤمن طاق نزد استاد و پيشوايش از ارج و منزلتى والا برخوردار بود، چندان كه حضرتش درباره او و چند تن ديگر از اصحابش فرمود:

«ارْبَعَةٌ احَبُّ النَّاسِ الَىَّ احْياءاً وَ امْواتاً، بُرَيْدُ بْنُ مُعاوِيَةَ الْعِجْلىّ وَ زُرارَةُ بْنُ اعْيَنْ، وَ مُحَمَّدُ بْنُ مُسْلِمٍ وَ ابُو جَعْفَرُ الْاحْوَلُ» [2]

چهار تن: بريد بن معاويه عجلى، زرارة بن اعين، محمد بن مسلم و ابو جعفر احول زنده و مرده‌شان محبوب‌ترين و دوست‌داشتنى‌ترين مردم نزد ما هستند.

در كتابهاى حديثى مناظره‌هاى زيادى از مؤمن طاق با سران گروههاى فكرى، در زمينه مسائل فقهى و اعتقادى، بويژه مسأله امامت ثبت شده است كه بيشترين آنها با ابو حنيفه بوده است. وى در همه اين بحثها و گفتگوهاى علمى، با قدرت و برترى ويژه‌اى بر حريف پيروز مى‌گشت و او را درمانده مى‌كرد. بگونه‌اى كه در پاسخ چاره‌اى نداشت جز آنكه رقيب چيره دست خود را به «شيطان طاق» ملقّب سازد. [3]

خدمات‌ارزنده مؤمن طاق به تشيّع و دفاع وى از حريم امامت به مباحثات و مناظرات علمى وى محدود نمى‌شود بلكه بعد ديگر خدمات وى كتابهاى ارزشمندى است كه در موضوعات مختلف نوشته است كه از آن جمله مى‌توان از كتاب الامامة، كتاب المعرفه،

[1] - معجم رجال الحديث، ج 17، ص 33

[2] - جامع الرُّواة، ج 2، ص 159 و كمال الدين، ج 1، ص 76

[3] - براى آگاهى از اين مناظرات به احتجاج، طبرسى، ج 2، ص 144 و الامام الصادق و المذاهب الاربعة، ج 2، ص 71-74 رجوع كنيد