ستيز با پيامبر (ص) صورت نمى‌گرفت.

ديگر عناصر اين خاندان و در پى آنان، خاندان حكم بن ابى العاص (مروانيان)، سياستها و اهداف نياكان خود را دنبال كردند و در مجموع، اين دو خاندان، در مبارزه با اسلام، كارى نماند كه نكرده و در پيكار با رسول اكرم (ص) و عترت پاكش، وسيله و ابزارى نمانده بود كه بهره نگرفته باشند.

شهادت امام مجتبى، امام سجّاد و امام باقر عليهم السّلام به زهر كين و شهادت امام حسين و يارانش و نيز زيد بن على و فرزندش يحيى به خنجر عداوت امويان، نمونه‌هاى بارزى از جنايات بى‌شمار سفيانيان و مروانيان، در حق خاندان پيامبر است.

پيشوايان معصوم كه پس از پيامبر (ص) پاسدارى از اسلام و ارزشهاى آن را بر عهده داشتند، در حدّى كه شرايط سياسى اقتضا مى‌كرد، در برابر انحرافات، كجرويها و تلاشهاى مذبوحانه امويان، به مبارزه و روشنگرى پرداخته، احساسات دينى و مذهبى مردم مسلمان را عليه عاملان و مسببان آنهمه جنايات برانگيختند.

اين مبارزات و روشنگريها بويژه حادثه خونين كربلا، در ايجاد تنفر از حكومت بنى اميّه و قيام عليه آنان نقش بسيار مؤثرى داشت.

2- تشديد عصبيتهاى قومى‌

عصبيّتهاى قومى و قبيله‌اى كه ريشه در فرهنگ جاهليّت داشت، با ظهور اسلام و در پرتو تعاليم آسمانى پيامبر (ص) بر زير پا نهاده شد؛ ولى با رحلت آن حضرت و بيرون رفتن خلافت از بستر خود، دوباره به تدريج زنده و با روى كار آمدن باند اموى تشديد شد. مسعودى با اشاره به اين عامل مى‌نويسد: «عصبيتهاى قومى از جمله عوامل زوال حكومت بنى اميّه بود. [1]

خلفاى اموى از ميان قوميتهاى مختلف تنها بر قوميّت و نژاد عرب تكيه كردند، و تمامى امتيازات، امكانات و بيشتر مناصب حكومتى را در انحصار عربها و در اختيار

[1] - ر. ك: مروج الذهب، ج 3، ص 232