آنان گرفته تا تهديد و تحقير و بى‌اعتنايى كردن به آنان. با اين حال، دستگاه خلافت از اين همه سختگيرى و شكنجه و آزار طرفى نبست. [1]

د- پراكندگى شيعيان‌

از جمله رخدادهاى اسفبار آغاز دوران امامت حضرت مهدى (عج) اختلاف شيعيان بر سر مسأله امامت و پراكندگى آنان به گروههاى مختلف بود.

برخى از آنان معتقد شدند، امام عسكرى (ع) رحلت نكرده و او زنده و باقى است و همو مهدى آل محمّد است.

برخى ديگر قائل شدند گر چه امام عسكرى در گذشته است، ليكن دوباره زنده مى‌شود و همو مهدى قائم خواهد بود.

بعضى ديگر، به «فترت» اعتقاد پيدا كردند و گفتند: پس از امام عسكرى امامى وجود نداشت و جامعه اسلامى در اين فترت از زمان بدون امام بود.

برخى هم تحت تأثير تبليغات سوء جعفر بن على قرار گرفته، معتقد به امامت وى شدند.

گروهى ديگر در شك و سرگردانى فرو رفته، نمى‌دانستند به كجا پناه برده و به چه كسى روى بياورند.

برخى نيز بر صراط مستقيم امامت باقى ماندند و پس از امام عسكرى به امامت فرزندش حضرت مهدى (عج) معتقد شدند. [2]

امام عسكرى (ع) كه از شرايط سياسى- اجتماعى دوران امامت خود و حضرت مهدى (عج) آگاهى كامل داشت، پيش از رحلتش، چنين رخداد اسفبارى را در جامعه شيعى پيش بينى كرده و فرمود:

در سال 260 پيروان من دچار پراكندگى خواهند شد. [3]

مسعودى در اين زمينه مى‌نويسد:

[1] - ارشاد، شيخ مفيد، ص 345

[2] - ر. ك. الغيبة، ص 130-133؛ كمال الدين، ج 2، ص 408

[3] - كمال الدين، ج 2، ص 408