نايبان امام عصر (عج) در دوران غيبت كبرى‌

امام عصر (عج) در دوران غيبت كبرى همچون دوران غيبت صغرى سفرا و نمايندگانى در ميان امّت دارد. تفاوتى كه از اين جهت بين دو دوران وجود دارد، در خاص و عام بودن نمايندگان و چگونگى ارتباط آنان با آن حضرت است.

امام زمان (عج) در دوران غيبت كبرى فرد خاصى را به عنوان نايب خود تعيين نكرد، بلكه معيارهايى ارائه داد و از امّت خواست در مشكلات دينى و مسائل جارى خود به افراد واجد ملاكها و شرايط تعيين شده رجوع كنند.

امام (ع) ضمن پاسخ به مسائلى كه توسط چهارمين سفير آن حضرت در آخرين روزهاى حياتش از محضر آن بزرگوار استفسار كرده بود، در مورد حوادث و مسائل جارى فرمود:

«امَّا الْحَوادِثُ الْواقِعَةُ فَارْجِعُوا فيها الى رُواةِ حَديثِنا فَانَّهُمْ حُجَّتى عَلَيْكُمْ وَ انَا حُجَّةُ اللَّهِ عَلَيْهِمْ [1]»

اما در مورد حوادث و پيشامدهايى كه رخ مى‌دهد، به راويان حديث ما رجوع كنيد، زيرا آنان حجت من بر شما هستند و من حجّت خدا بر آنان هستم.

امام (ع) در اين توقيع شريف «راويان حديث» را كه مصداق آن فقها و مجتهدان علوم دينى هستند، به عنوان «حجّت» خود بر مردم معرفى كرد و بدين سان اركان فقاهت و مرجعيّت را در دوران غيبت كبرى استوار ساخت و ولايت و سرپرستى آنان را به ولايت خود گره زد.

پيش از امام زمان (عج) پدر بزرگوارش امام عسكرى (ع) به نقل از امام صادق (ع) براى فقهايى كه عنوان نيابت حضرت ولىّ عصر (عج) را دارند و مردم مى‌بايست بدانان رجوع كنند، معيارها و شرايطى بيان كرده است:

«امَّا مَنْ كانَ مِنَ الْفُقَهاءِ صائِنًا لِنَفْسِه‌، حافِظًا لِدينِه‌، مُخالِفًا عَلى هَواهُ مُطيعًا لِامْرِ

[1] - كمال الدين، ج 2، ص 484