متوكّل و علويان‌

متوكّل عبّاسى در مقايسه با ديگر زمامداران معاصر امام هادى عليه السلام نسبت به علويان، سرسخت‌تر و كينه‌توزتر بود. «ابوالفرج اصفهانى» مى‌نويسد:

متوكّل نسبت به خاندان ابوطالب بسيار بدرفتار بود، و با خشونت و تندى با آنان برخورد مى‌كرد، و كينه سختى از ايشان بر دل داشت، و پيوسته نسبت به آنان بدگمان بود و آنها را متّهم مى‌كرد ....

كار بدرفتارى متوكّل نسبت به علويان در حدّى بود كه هيچ يك از خلفاى بنى‌عباس با آنان چنين رفتارى نكرده بودند. [1]

و نيز مى‌نويسد:

در دوران حكومت واثق فرزندان ابوطالب در سامرّا جمع بودند و در رفاه به سر مى‌بردند؛ ولى در روزگار متوكّل همگى متوارى و پراكنده شدند. [2]

«ابوالفرج اصفهانى» به علل اين سختگيريها و كينه‌توزيها اشاره نكرده است؛ ولى شايد بتوان علاوه بر گرايشهاى اعتقادى و جنبه‌هاى روحى و نفسانى وى- كه در پيشگويى اميرمؤمنان عليه السلام بدان اشاره شده بود- دو عامل ديگر را بر آن افزود:

1. مأمون در دوران زمامدارى خود در نزاع بين «اهل حديث» و «معتزله»، به «معتزله» گرايش داشت و در مسائل اعتقادى و جريانات سياسى همواره از اين فرقه حمايت مى‌كرد. اهل حديث به عنوان يك فرقه عثمانى مذهب، موضع مخالف و حادّى عليه اميرمؤمنان داشتند؛ ولى در ميان معتزله بغداد نسبت به آن حضرت، گرايش مثبتى وجود داشت.

معتصم و واثق نيز همين سياست مأمون را تا حدودى دنبال كردند. نتيجه اتخاذ اين روش اين بود كه علويان و پيروان اميرمؤمنان عليه السلام تا حدودى از آزادى عمل برخوردار بوده را

[1] - مقاتل الطالبيين، ص 395

[2] - همان، ص 394