حيات جنبش مكتبى در عصر عباسيان به شمار آورد- افراد مكتبى در جاى جاى قلمرو اسلاى پراكنده بودن و مشعل ديانت و آزادگى را در ميان امّت اسلامى برمى افروختند.

رخدادها و تحولات تاريخى در دوران دويست و پنجاه ساله امامت نشانگر آن است كه تشكيلات شيعى از زمان حضرت على عليه السلام با فراز و نشيبهايى كه طى كرده و مشكلات و موانعى كه بر سر داه ايجاد شده همواره رشد تصاعدى داشته است. و امامان عليه السلام تنها كسانى بوند كه با عهده دارى رهبرى الهى اين تشكيلات، موجب چنين رشد و گسترش روزافزونى مى‌شدند.

شبكه ارتباطى وكالت‌

البته شيوه و شكل رهبرى جنبش مكتبى توسط امامان عليه السلام در هر زمان به اقتضاى شرايط سياسى- اجتماعى حاكم بر جامعه اسلامى تفاوت مى‌كرد. شيوه ارتباط ائمّه عليه السلام با مردم پيش از امامت امام هادى عليه السلام يا به صورت مستقيم بود، يا از طريق افراد موثّق و مورد اعتمادى كه به مردم معرفى مى‌كردند. شيعيان نيز به آنان مراجعه و احاديث رااز ايشان دريافت مى‌نمودند. وجوه شرعى نيز يا توسط خود فرد و يا هركس ديگر- كه مورد اعتماد طرف بود و خدمت امام عليه السلام مى‌رسيد- به امام عليه السلام پرداخت مى‌شد. ولى شرايط بحرانى كه امام هادى عليه السلام با آن روبه رو بود و نيز زمينه‌ها و تمهيداتى كه لازم بود از اين زمان براى غيبت حضرت حجّت عليه السلام فراهم شود، او را بر آن داشت تا براى برقرارى ارتباط با پيروان خود روشى جديد در پيش گيرد. [1]

روش ارتباطى امام هادى عليه السلام با شيعيان فراتر از يك ارتباط معمولى و عادى و از سازماندهى و پيچيدگى بيشترى برخوردار بود، از اين رو، افراد معمولى توانايى انجام چنين مسؤوليتى را نداشتند و مسؤوليّت ارتباط ميان «امّت» و «امامت» بر عهده افراد

[1] - سيتم وكالت هرچند در دوران امام رضا عليه السلام و بلكه موسى بن جعفر به خاطر شرايط جديدى كه پيش آمد شكل گرفت و توسط امام جواد عليه السلام نيز دنبال شد؛ ولى از آنجا كه در دوران امام هادى عليه السلام ابعاد گسترده‌تر و سازمان يافته‌ترى پيدا كرد. ما آن حضرت را آغازگر اجراى اين سيستم به شمار مى‌آوريم