نفر مى‌شد تحت تعليم و تربيت مكتب اهل بيت عليهم السلام قرار دهد. اين جمع مستعدّ و تشنه كه به بهاى سنگينى فراهم آمده بود نمى‌بايد پس از شهادت پيشوايشان پراكنده و طعمه گرگان درنده شوند. امام كاظم عليه السلام به‌عنوان حجّت خدا و جانشين پدر وظيفه خود مى‌ديد بر كرسى تدريس و تربيت پيشواى ششم بنشيند و قافله‌سالار نهضت فرهنگى پدر گردد.

3- در آن شرايط، خطر نفوذ فرهنگ‌هاى بيگانه در قلمرو فرهنگ اسلام ناب، خطرى جدّى و ويرانگرِ اصول و مبانى اعتقادى امّت مسلمان بود. امام كاظم عليه السلام براى جلوگيرى از نفوذ افكار الحادى در حوزه فرهنگى اسلام و پاسخگويى به نيازهاى فكرى و اعتقادى پيروان خود، محور فعّاليت‌هاى خويش را بر روى كارهاى فرهنگى متمركز كرد. گروه زيادى از حق‌جويان، دانشمندان و راويان حديث پس از شهادت امام صادق عليه السلام به فرزندش امام كاظم عليه السلام روى آورده و در طول مدتى كه آن گرامى در مدينه بود از محضرش استفاده مى‌كردند.

پيشواى هفتم با توانمندى و احاطه گسترده به اصول و مبانى مكتب و آگاهى از نيازمندى‌هاى جامعه، مجموعه ارزشمندى از احكام و معارف اسلامى در زمينه‌هاى مختلف اصول اعتقادى، فقه- درابواب گوناگون- تفسير، حديث، اخلاق، تاريخ انبياء و ...

را از خود به يادگار گذاشته كه در مجموعه‌هاى تاريخى، حديثى و تفسيرى گرد آمده است. [1]

گستره فعاليّت‌هاى فرهنگى‌

تلاش‌هاى فرهنگى موسى بن جعفر عليه السلام به تبيين اصول و فروع مكتب محدود نمى‌شد، بلكه ابعاد ديگرى نيز داشت كه مهم‌ترين آنها عبارتند از:

الف- تربيت گروه زيادى از افراد مستعد: در منابع رجالى شمار پرورش‌يافتگان مكتب امام و راويان آن حضرت، 160، 270 و 321 نفر ذكر شده است [2] كه به احتمال‌

[1] - حجة‌الاسلام شيخ عزيزاللّه عُطاردى از محققان معاصر، روايات رسيده از امام كاظم عليه السلام در موضوعات مختلف اسلامى را در مجموعه سه جلدى تحت عنوان «مسند الامام الكاظم عليه السلام » فراهم آورده كه در خور ستايش است. تأمل در اين مجموعه و موضوعات گوناگون آن خواننده را به عمق و عظمت كار فرهنگى موسى بن جعفر عليه السلام و نقش ارزنده‌اى كه آن حضرت در حراست از نهضت فرهنگى امام صادق عليه السلام و گسترش و شكوفايى آن ايفا كرده است واقف مى‌سازد

[2]- ر. ك: رجال شيخ طوسى، ص 342 - 346؛ حياة‌الامام موسى بن جعفر عليه السلام ، ج 2، ص 224 - 374