گروه ديگر با اساس حكومت مأمون، زمينه همكارى آنان با خليفه عباسى را منتفى مى‌ساخت و او را بر آن مى‌داشت تا براى بقاى خود چاره‌اى ديگر بينديشد.

انقلاب‌ها و شورش‌ها

پيدايش و گسترش انقلاب‌ها و شورش‌ها عليه دستگاه خلافت عباسى از جمله عواملى بود كه بحران سياسى حكومت مأمون را شدّت بخشيده پايه‌هاى آن را بيش از پيش متزلزل مى‌ساخت. مهم‌ترين اين شورش‌ها و قيام‌ها عبارت است از:

1- شورش نصر بن شبث كه از عرب‌هاى متعصب بود و در ناحيه شمالى حلب عليه مأمون دست به قيام زد و گروه زيادى را گرد خود جمع كرد. [1]

2- قيام ابن طباطباى علوى كه در كوفه صورت گرفت. وى مردم را به «الرّضا من آل محمّد» و عمل به كتاب خدا و سنّت پيامبر صلى الله عليه و آله فراخواند. مردم كوفه دعوت او را پذيرفته به گردش جمع شدند. [2]

3- نهضت ابوالسّرايا كه ادامه نهضت ابن طباطبا بود. او با حكومت درگير شد و پس از تسلط بر كوفه به نام خود سكّه زد و بطور رسمى قدرت را در دست گرفت. [3]

4- تحركات ديگر علويان از قبيل زيد بن موسى بن جعفر در بصره، [4] ابراهيم بن موسى بن جعفر در يمن [5] و حسين بن حسن افطس در مكّه [6].

5- حركت داوطلبان مبارزه با فساد عليه عدّه‌اى اوباش و شرور كه در بغداد به راهزنى مى‌پرداختند و افراد را مى‌ربودند. [7]

[1] - كامل، ابن اثير، ج 6، ص 297 و 308

[2] - همان، ص 305

[3] - همان، ص 302 - 305

[4]- ارشاد، ص 286

[5] - كامل، ابن اثير، ج 6، ص 310

[6] - ارشاد، ص 286

[7] - كامل، ج 6، ص 324