سال دويست هجرى رهسپار مرو شد. [1]

منازلى كه حضرت در سفر خود به خراسان پيموده و نيز حوادثى كه در هر يك از منازل رخ داده در تاريخ به اختلاف ذكر شده است. خط سير امام عليه السلام ظاهراً بدين ترتيب بوده است: مدينه، مكه، قادسيّه، بصره، اهواز، رامهرمز، اصطخر، يزد، طبس، نيشابور، ده سرخ، سناباد، سرخس و مرو.

امام عليه السلام در طول سفر موفق شد با قشرهاى مختلف مردم بويژه شيعيان تماس بگيرد و با سخنان و بيان حديث و نيز ارائه كرامات به تحكيم و تثبيت مبانى اعتقادى امّت بخصوص در مسأله امامت همّت گمارد و حقايق را براى مردم آشكار سازد.

امام رضا عليه السلام در مرو

پس از گذشت چند روز از ورود امام رضا عليه السلام به مرو، گفتگوهاى مأمون با آن حضرت آغاز گشت و متجاوز از دو ماه به طول انجاميد. در اين مدت امام عليه السلام از پذيرش خواست مأمون سرباز مى‌زد.

مأمون، نخست خلافت را به حضرت پيشنهاد كرد. امام عليه السلام نپذيرفت. مأمون پيشنهاد اصلى يعنى وليعهدى را مطرح كرد و امام عليه السلام را در صورت استنكاف، تهديد به قتل نمود، حضرت وقتى ديد مأمون در اين خواسته- برخلاف خواسته پيشين- جدّى است و در صورت خوددارى وى، تهديدش را عملى خواهد ساخت باكراهت پذيرفت و فرمود:

خداوند از اين كه به دست خويش، خودم را به هلاكت بيندازم بازداشته است. اينك كه قضيه چنين است، هر كارى مى‌خواهى بكن. [2]

از اين بيان امام عليه السلام استفاده مى‌شود كه اگر آن حضرت پيشنهاد ولايتعهدى مأمون را رد مى‌كرد جان خود و دوستان و شيعيانش را در معرض نابودى قرار مى‌داد؛ بدون آن كه‌

[1] - اثبات الوصية، ص 178؛ انوارالبهيّة، ص 187

[2] - مناقب، ج 4، ص 363