خاصى به كار برد؛ اسامى پدران بزرگوارش را تا رسول خدا صلى الله عليه و آله به عنوان سلسله اسناد روايت ذكر كرد. از آن حضرت هم پيش‌تر رفت و سلسله سند را به خداوند منتهى ساخت.

اين كيفيّت نقل بيانگر اين است كه تنها اين سلسله به هم پيوسته است كه حق ولايت و حكومت بر مردم را دارد و نيز تنها بسترى است كه انسان‌ها را به دژ ايمن توحيد رهنمون مى‌سازد.

اين پيوستگى و ارتباط زنجيره‌اى در بيان نهايى امام عليه السلام مورد تأكيد قرار گرفته است.

امام عليه السلام براى آن كه جايگاه ولايت را در نظام توحيد نشان دهد پيام پايانى خويش را چنين ابلاغ كرد: پس از آن كه موكب حضرت حركت كرد، سر از كجاوه بيرون آورد و خطاب به بدرقه كنندگان كه محو جمالش شده بودند فرمود: «بِشُرُوطِها وَ انَا مِنْ شُرُوطِها»، با شرايط آن و من از شرايط آنم.

اين فراز از سخن امام عليه السلام در برگيرنده چند نكته مهم است:

الف- توحيد براى كسى دژ ايمن است كه به تمامى شرايط آن- از جمله شناخت مقام امام معصوم و پيروى از دستورها و برنامه‌هاى وى- دل بسته و به همه مقرراتش پايبند باشد.

ب- امام عليه السلام با جمله: «من از شرايط آن هستم» وجوب فرمانبرى از خود را به عنوان شرط توحيد بر همه مسلمانان واجب و نقشه مأمون را كه مى‌كوشيد با واگذارى وليعهدى به آن گرامى براى خلافت خويش مشروعيّتى بيابد، خنثى كرد.

ج- حضرت، وجوب اطاعت از خود را از آن جهت كه از شرايط توحيد است و از سوى خداوند تعيين شده مطرح كرد، نه از آن جهت كه از جانب مأمون ولىّ امر است و يا به زودى ولىّ امر خواهد شد. [1]

4- مقاومت در برابر خواسته مأمون‌

امام رضا عليه السلام پس از ورود به مرو بيش از دو ماه در برابر خواسته مأمون مقاومت كرد و تا زمانى كه به‌طور صريح از سوى او تهديد به قتل نشد ولايتعهدى را نپذيرفت. در اين مدت همه جا پخش شد كه امام عليه السلام به خواست خليفه گردن ننهاده است.

[1] - برگرفته شده از الحياة السياسيّة للامام الرضا عليه السلام ، صص 316 - 320