4- پاسخگويى به مسائل دينى و رسيدگى به مشكلات مردم‌

نايبان، سؤالات شرعى شيعيان را به محضر امام منعكس و پاسخ آنها را گرفته به مردم ابلاغ مى‌كردند. از سوى ديگر، مشكلات و گرفتارى‌هايى كه بر اثر فشار حكومت عباسى و پنهان بودن امام زمان (عج) دامنگير شيعيان، مى‌گشت، با دست تواناى آنان حلّ و رفع مى‌شد. سفيران، اموال و وجوه شرعى متعلق به حضرت را از پرداخت‌كنندگان تحويل مى‌گرفتند و در مواردى كه امام دستور مى‌داد مصرف مى‌كردند.

5- مبارزه با منحرفان و مدعيان دروغين نيابت‌

در دوران غيبت صغرى افرادى كج‌انديش، دنيا دوست و شهرت‌طلب به دروغ مدعى نيابت از سوى صاحب‌الزّمان (عج) شدند كه در مباحث پيشين به اسامى برخى از آنها اشاره كرديم. آنان براى دستيابى به شهرت و رياست و تصاحب وجوه شرعى سرازير شده از سوى مردم به سوى امام، ضمن تكذيب نيابت نايبان خاص حضرت و ايستادگى در برابر آنان، خود را نايب امام دانسته، با دروغ و تزوير، شيعيان را به گرد خود فرا مى‌خواندند.

بعضى از آنان مانند حسين بن منصور حلّاج براى فريفتن مردم و توجه افكار به سوى خود دست به يك سرى كارهاى خارق‌العاده مى‌زد. او به زعم خود ميوه زمستان را در تابستان و ميوه تابستان را در زمستان به مريدان خود مى‌داد، دست خود را به هوا مى‌برد و آن را پر از طلا برمى‌گردانيد. [1]

تكذيب مدعيان دروغين، رسوا نمودن آنان و اثبات نيابت خود و جلب اطمينان و اعتماد شيعيان از رسالت‌هاى مهم نايبان خاص بود. آنان در اين جبهه علاوه بر توقيعاتى كه در تكذيب و تخطئه مدعيان دروغين نيابت از حضرت مى‌گرفتند و در معرض افكار عمومى قرار مى‌دادند [2]، از طريق بروز كرامت‌ها، حقانيّت خود را ثابت كرده با پشتوانه قوى به ستيز با فرصت طلبان برمى‌خاستند.

آنان- بر اساس آنچه در منابع تاريخى و روايى آمده است- بدون آن كه آموزش ديده‌

[1] - ر. ك. البداية والنهاية، ج 11، ص 145

[2]- ر. ك. كمال‌الدين و تمام النعمة، ج 2، ص 489