والى‌بصره، سهل بن حنيف را والى شام و قيس بن عباده را والى مصر نمود و ابوموسى اشعرى را بنا بر اصرار مالك اشتر بر پست خود در كوفه ابقا كرد. [1]

عكس‌العمل مخالفان‌

اقدامات اصلاح‌طلبانه امام عليه السلام به همان اندازه كه براى طبقه فقير و ستمديده شادى آفرين بود، به غرور و خودخواهى و برترى‌طلبى قريش لطمه وارد ساخت. از اين رو، سران و بزرگان طبقه ثروتمند كه منافع شخصى و موقعيت اجتماعى خود را در خطر ديدند، پس از مذاكره با امام عليه السلام و مأيوس شدن از تغيير سياست آن حضرت در مسائل مالى و حقوقى، پرچم مخالفت برافراشتند، مردم را به نقض بيعت تحريك نموده به بهانه‌هاى مختلف سعى در تضعيف موقعيت امام عليه السلام و شعله‌ور ساختن دامنه اختلافات و جنگهاى داخلى داشتند.

على عليه السلام در برخى از كلمات خود، مخالفان حكومت خويش را به سه دسته تقسيم نموده و مى‌فرمايد: «چون به امر خلافت قيام كردم، طائفه‌اى نقض بيعت كردند و جمعيّتى از دين بيرون رفتند و گروهى ديگر از اول سركشى و طغيان كردند.» [2]

اينك به شرح مختصر موضع‌گيرى‌هاى اين سه دسته در برابر حكومت اسلامى امير مؤمنان عليه السلام مى‌پردازيم.

1- ناكثين‌

پول پرستان و صاحبان مطامع و طرفدار تبعيض، در برابر سياست امام عليه السلام آرام ننشسته، نخستين فتنه را در «بصره» پديد آوردند. سلسله جنبان اين بلوا طلحه و زبير بودند كه تقاضاى فرمانروايى بصره و كوفه را داشتند [3] و با صراحت در برابر امام عليه السلام‌

[1] - تاريخ يعقوبى، ج 2، ص 179؛ كامل ابن اثير، ج 3، ص 201

[2] - «فَلَمّا نَهَضْتُ بِالاَمْرِ نَكَثَتْ طٰائِفَةٌ وَ مَرَقَتْ اُخْرىٰ وَ قَسَطَ آخَرُونَ‌» «خطبه شقشقيه» نهج‌البلاغه، فيض‌الاسلام، خ 3، ص 51

[3] - كامل ابن اثير، ج 3، ص 196