فصل چهارم

دورانهاى جنگ سرد

و تنش زدايى در روابط بين‌الملل‌

پايان جنگ جهانى دوم، پايان اتحاد و ائتلاف متفقين بود. دوستان و متحدان ديروز، امروز يكديگر را به چشم خصم مى‌نگريستند. هنوز شعله‌هاى جنگ جهانى دوّم خاموش نشده بود كه قدرتهاى بزرگ فاتح بر سر غنايم جنگ، اختلاف نظر پيدا كردند.

گو اينكه اين مقدّر تاريخ و سرنوشت محتوم همه قدرتهاى مادى است كه پس از پيروزى، براى بردن صلح نيز بايد با يكديگر به مبارزه برخيزند؛ اگر تا ديروز مبارزه در ميدانهاى جنگ بود، امروزه، بر سر ميز مذاكره بايد بيشترين امتيازات را به دست آورد.

فاتحان جنگ جهانى دوم با چنين نگرش و بينشى رو در روى يكديگر قرار گرفتند.

دو ابرقدرت آمريكا و شوروى (سابق)، در پسِ جنگ جهانى دوم، به عنوان دو قطب سرمايه‌دارى غرب و كمونيسم شرق ظاهر شدند. اين دو بلوك، متحدان و اقمار ويژه خود را داشتند و بر سر مرزها و حوزه‌هاى نفوذ به رقابت پرداختند. نظام دو قطبى در تمامى ابعاد ايدئولوژيك، اقتصادى، سياسى، نظامى و فرهنگى به سردمدارى آمريكا و شوروى، مركز ثقل بين‌الملل شناخته شد. از اين پس، محور تعيين كننده در روابط بين‌المللى، محور مسكو- واشنگتن بود. تصميمهاى مهم مربوط به روابط دولتها، مسائل اقتصادى، اختلافات حل نشده در اروپا، تسليحات و ...، همه و همه، تحت الشعاع نظرات رهبران آمريكا و شوروى (ترومن و استالين) قرار گرفت. بدين سان، نظام دو قطبى جايگزين نظامهاى موازنه قوا و امنيت دسته جمعى پيشين شد.

جنگ جهانى دوم، همچنين، پايان دوران اروپا محورى و اروپا مدارى بود. اروپا، در