فصل ششم

سازمان ملل متحد و عملكرد و تحولات آن‌

قرن بيستم را قرن سازمانهاى بين‌المللى و عصرى كه نهضت سازمان سازى در آن به عنوان يك عرف و رويه درآمده است، ناميده‌اند. جامعه ملل در پسِ جنگ جهانى اوّل و سازمان ملل متحد بعد از جنگ جهانى دوم، كه جنگهاى عمده قرن بيستم هستند، در عرصه روابط بين‌المللى ظاهر شدند. نقش و اهميت اين سازمانها بر كسى پوشيده نيست، بگونه‌اى كه برخى حيات كشورها و ملتها را در گرو فعاليت و تداوم سازمانهاى بين‌المللى مى‌دانند. همكارى و هماهنگى دولتها در سطح سازمان ملل متحد مى‌تواند از بسيارى بحرانها جلوگيرى كند، راه حلهاى مسالمت آميز براى تعدادى از اختلافات پيدا كند، جلوى تجاوزات را گرفته و يا در صورت وقوع، در مقابل آن بايستد و راه توسعه و پيشرفت اقتصادى و اجتماعى برخى از ملتها را هموار نمايد، ليكن اينها فقط، يك روى سكه است.

سازمانهاى بين‌المللى بشدّت با منافع قدرتهاى بزرگ پيوند خورده‌اند. تشكيل، تداوم و حيات اين سازمانها به دست قدرتهاى فاتح در جنگهاى جهانى اول و دوم آغاز و انجام يافته است. ميزان موفقيت و پيشبرد سازمانهاى بين‌المللى، بيش از همه سازمان ملل متحد، به هماهنگى منافع و نظرات قدرتهاى بزرگ بستگى دارد. تاكنون، اين قدرتهاى عمده جهانى بوده‌اند كه از اين سازمانهاى بين‌المللى، بهره زياد برده‌اند. از آنجا كه قدرت مانور يك دولت در سياست بين‌الملل، تا حدودى، به ميزان فعاليت او در سطح سازمانهاى بين‌المللى ارتباط دارد، ناچاريم كه در پى شناخت از تاريخ، كاركرد، قواعد عمل و روندهاى حاكم بر آنها برآييم.