توسعه يك كشور، تا حدود زيادى به رشد شاخصهاى اقتصادى و توزيع ثمرات توسعه در بين اكثريت مردم، منوط شد. در اين راستا، به كارگيرى ابزارهاى مالى، اقتصادى، تجارى، تكنولوژيك و بازرگانى در روابط بين دولتها از اهميت بسيار زيادى برخوردار گرديد. مطالعه روابط بين‌المللى در پى انقلاب صنعتى و ظهور سيستم سرمايه دارى، بيانگر اين جنبه مى‌باشد.

استفاده از اين ابزار به شكلهاى مختلفى ممكن است در روابط بين دولتها تجلى يابد كه عمده‌ترين آنها عبارتند از: اعطا يا عدم اعطاى وام، صدور تكنولوژى يا خوددارى از آن، تحريم تجارى و بازرگانى، محاصره اقتصادى، مسدود كردن دارائيها، افزايش يا كاهش تعرفه‌هاى گمركى، مشاركت يا عدم مشاركت در سرمايه‌گذارى خارجى، توازن تراز پرداختها، اصل كاملة الوداد و .... ناگفته نماند كه برخوردارى از قدرت اقتصادى، شرط نخستين بهره‌گيرى از اين ابزارهاست. بررسى اجمالى سياست بين‌الملل نشان مى‌دهد كه ابزارهاى اقتصادى، اغلب توسط كشورهاى صنعتى و پيشرفته به كار گرفته مى‌شود.

ظهور اتحاديه‌هاى اقتصادى و همگرايى منطقه‌اى بر پايه ارتباطات نزديك ساختارها و سياستهاى اقتصادى- مانند اتحاديه اروپا- اهميت اين عامل را دو چندان نموده است، بگونه‌اى كه آمريكا، كانادا و مكزيك در يك اتحاديه اقتصادى به نام «نفتا» سعى دارند بلوك هموزنى با «اتحاديه اروپا» به وجود آورند. به همين منوال، در آسياى جنوب شرقى، كشورهاى تازه صنعتى شده، مراحل آغازين همگرايى اقتصادى را تجربه مى‌كنند.

روابط اين دولتها، بطور عمده، بر تبادلات اقتصادى، تكنولوژيك و مالى استوار است.

3- ابزار فرهنگى- تبليغاتى: پيشرفت تكنولوژى ارتباطات، اين امكان را براى دولتها فراهم ساخت كه با تبليغات خود، بر افكار، انديشه‌ها و رفتار ملتهاى ديگر تأثير گذاشته و فرهنگ ملّى خود را در سراسر دنيا رواج دهند. نكته بسيار مهم در تجزيه و تحليل اين عامل، آن است كه مخاطب ساير ابزارها و عوامل، «دولت» است، امّا مخاطب اين عامل (يعنى فرهنگى- تبليغاتى) مردم و ملتها هستند. دولتها در پى آنند تا با تغيير افكار، آرا و رفتار ملتها، دولتهايشان را مجبور سازند براى حفظ حمايت مردمى، تغيير رفتار و رويه دهند. بدين ترتيب، حربه تبليغاتى به تدريج بر رفتار ملتها تأثير مى‌گذارد. دگرگونى در