مقابله برخاست. [1]

ايتاليا و سياستهاى دولت موسولينى‌

ايتاليا، از جمله كشورهايى بود كه در دهه 1930، نقش فعّالى در سياست بين‌المللى داشت. دولت فاشيستى موسولينى كه از سال 1922 قدرت را در ايتاليا در دست گرفته بود، در صدد بهره بردارى از شرايط بين‌المللى براى تحقق وعده‌هايش به مردم برآمد. از اين رو، تجزيه و تحليل اقدامات موسولينى در بررسى روابط بين‌المللى دهه 1930 از اهميت برخوردار است.

پيمان چهار جانبه 1933:

نخستين سالهاى دهه 1930 براى آزمايش سياستهاى موسولينى در سطح اروپا و بين‌الملل، سالهاى مهم و سرنوشت سازى بود. اولين اقدام به مسأله پيمان چهار جانبه مربوط مى‌شود. موسولينى در چهارم مارس 1933، طرح «پيمان چهار جانبه» متشكل از دولتهاى ايتاليا، انگلستان، فرانسه و آلمان را تهيه و اعلام كرد. بر طبق اين پيمان، چهار قدرت بزرگ اروپايى در مورد صلح و امنيت جامعه بين‌المللى با يكديگر مشورت، تبادل نظر و همكارى مى‌كردند و هرگونه تجديد نظر در قراردادهاى بين‌المللى، منوط به تصويب اعضاى اين پيمان بود. [2]

تفسيرهاى متفاوت و حتى متضادى در مورد اين پيمان ارائه شده است. اعتقاد برخى از صاحب نظران بر آن است كه قصد موسولينى، جايگزينى اين شوراى چهار نفره به جاى شوراى جامعه ملل بود، زيرا دولت ايتاليا اگر مى‌خواست به مطامع استعمارى خود در سرزمينهاى استعمارى برسد، ناچار بود كه رضايت خاطر دولتهاى كوچك عضو غير دائم جامعه ملل را نيز به دست آورد؛ حال آنكه هماهنگى و بده و بستان امتيازات در شوراى چهار نفره، چنين دشواريهايى را در بر نداشت. بعضى از مورخان به اين تحليل روى آورده‌اند كه ايتاليا قصد مقابله با توسعه طلبى هيتلر در ناحيه رود دانوب را داشته است؛ چرا كه موسولينى بارها اعلام كرده بود حاضر نيست در اين ناحيه، قدرت بزرگ ديگرى مانند آلمان- ظهور پيدا كند. در مقابل، عده‌اى عقيده دارند كه موسولينى با اين‌

[1] مباحث اين قسمت از كتاب «بحرانهاى قرن بيستم»، پى‌ير رونون، ج 2، ص 144-154، نقل شده است.

[2] موسولينى، دنيس مك اسميت، ترجمۀ محمود رياضى، ص 320-331، تيراژه.