كمينترن» كه سه محور «رُم- برلن- توكيو» را در بر مى‌گرفت، آشكار شد. ژاپن، ايتاليا و آلمان با اين پيمان، ائتلاف نوين بين‌المللى را پى‌ريزى كردند.

جنگ داخلى اسپانيا:

جنگ داخلى اسپانيا، نمود كوچكى از جنگ جهانى دوم به‌شمار مى‌آيد. به تعبيرى مى‌توان گفت كه اين جنگ، يك نقاشى مينياتورى از جنگ جهانى دوم بود. سه جبهه ايدئولوژيك فاشيسم، كمونيسم و ليبراليسم (صاحبان دموكراسى) در جنگ داخلى اسپانيا، همانند جنگ جهانى دوّم، در برابر هم قرار داشتند و پيروزى هر يك مى‌توانست اميدهايى براى پيروزى بزرگ در آينده نشان دهد.

آغاز جنگ داخلى: اسپانيا در دهه‌هاى اوليه قرن بيستم در مرحله نيمه فئودالى قرار داشت. سيستم سياسى سلطنتى، به دور از سنتهاى دموكراتيك، هنوز به شيوه استبدادى، اعمال قدرت مى‌كرد. نظاميان در سياست و حكومت بشدت مداخله مى‌كردند؛ بگونه‌اى كه ژنرال «پريمود وريورا» از سال 1923 تا 1930 قدرت را در قبضه خويش داشت. تجزيه طلبى، فشار و اختناق، فقر عمومى و آشوب سياسى حدود ده سال اسپانيا را تحت فشار قرار داده بود. چنين وضعيت غير قابل تحملى، سرانجام، در سال 1931 به تغيير رژيم سياسى منجر شد. در اين سال، با يك تحوّل اجتماعى- سياسى آرام، نظام سلطنت ملغى شد و جمهورى اسپانيا اعلام گرديد. رژيم جديد با در پيش گرفتن اصلاحات ارضى، ملى كردن دارايى كليساها، اعطاى خود مختارى به مناطق خواهان استقلال، جدايى دين از سياست و اصلاحات در ارتش، مجموعه سلطنت طلبان، روحانيون كاتوليك، افسران ارتش، ملاكين و فئودالها و ناراضيان از رژيم جمهورى را در صفى واحد قرار داد. سال 1936 م، سال سرنوشت ساز بود. جمهوريخواهان متشكل از سوسياليستها، كمونيستها، آنارشيستها و سنديكاليستها، «جبهه خلق و مردمى» را تشكيل داده و در انتخابات عمومى به پيروزى رسيدند. اصلاحات راديكالتر جبهه خلق، موجب نارضايتى بيشتر گرديد و همين امر، زمينه شورش را فراهم كرد. شورش نظاميان، مدخلى بر جنگ داخلى اسپانيا بود. [1]

نظاميان اسپانيايى مستقر در مراكش به فرماندهى «ژنرال فرانسيسكو فرانكو» دست‌

[1] تاريخ اسپانيا، كالمت، ترجمۀ امير معزى «حسام الدوله»، ص 411-418.