شمال و مركز شبه جزيره ايتاليا را اشغال كرده بود. كماندوهاى آلمانى طى يك عمليات متهورانه، موسولينى را آزاد و در شمال اين كشور، جمهورى سوسيال ايتاليا را به رهبرى او تشكيل دادند، امّا اين مقدّر تاريخ بود كه هيتلر و نازيسم آلمانى كه خشونت و قتل عام را به نهايت رسانده بودند، ديگر طعم شيرين پيروزى را نچشند. سرنوشت موسولينى با اعدامش در 27 آوريل 1945 كه توسط پارتيزانهاى آن كشور انجام شد، به پايان رسيد.

نبردهاى جبهه شرق (شوروى- منطقه بالكان): اين تجربه تاريخ بود كه فاتح نهايى جنگهاى بزرگ اروپا، در جبهه روسيه- شوروى آن روز- مشخص شود. به عبارت ديگر، سرنوشت نهايى جنگ در اين جبهه رقم مى‌خورد. نبرد استالين گراد از سپتامبر سال 1942 تا فوريه سال 1943، از جميع جوانب، به مثابه چرخش بزرگ در جنگ جهانى دوم بود. فراز و نشيب در جنگ آلمان و شوروى و دست به دست شدن سرزمينهاى مهم و استراتژيك در صحنه اصلى نبرد به تابستان و زمستان ارتباط زيادى داشت. مجموعه تاكتيكهاى جنگ برق آساى آلمان، به فصل تابستان وابسته بود، زيرا نيروى زرهى در برف و سرماى زمستان شديد شوروى زمينگير مى‌شد. مقاومت، دفاع و تهاجم شوروى به فصل زمستان مربوط مى‌شد و حملات عظيم ارتش سرخ در زمستان به مرحله اجرا در مى‌آمد. بدين ترتيب تا سال 1943، دو تا سه بار، ميدانهاى اصلى نبرد دست به دست گشت.

آلمان و شوروى، هر دو، استالين گراد را كليد فتح و پيروزى مى‌دانستند. ارتش ششم آلمان به فرماندهى «فُن پاولوس» از نوامبر سال 1943 به طرف استالين گراد حركت كرد.

نبرد تن به تن بين نيروهاى متخاصم در گرفت. ضد حمله شوروى در شمال و جنوب ولگا، سخت‌ترين وضعيت را براى ارتش آلمان به وجود آورد. روز 22 نوامبر، دو شاخه يك حمله گازانبرى ارتش سرخ، 330 هزار نفر از قواى محور را به محاصره خود درآورد. سرانجام، فُن پاولوس در دوم فوريه سال 1943 تسليم شد و بزرگترين شكست، نصيب ارتش هيتلرى گشت. از آن پس، پيروزيهاى استالين كه كمكهاى متفقين را از راه ايران بخوبى دريافت مى‌كرد، پى در پى بود. ارتش سرخ به سوى درياى سياه و قفقاز سرازير شد، كيف، خاركوف و ساير مناطق اشغالى، آزاد گرديد. حملات سخت و