ضربات كوبنده مالك و يورش به قرارگاه دشمن، فتح و پيروزى را در آينده نزديك نويد مى‌داد. پيرمردان شامى فريادشان بلند شد:

«اللَّهَ، اللّهَ، فى الحُرُماتِ مِنَ النِّساءَ وَالْبَناتِ» [1]

مردم! خدا را درباره زنان و دختران در نظر آوريد.

معاويه كه وضع را وخيم و شكست را قطعى ديد به عمرو عاص گفت: «ما كه نابود شديم نيرنگ پنهانى خود را به كار گير» [2] عمرو عاص فرياد زد: «اى مردم! هر كه با خود قرآنى دارد بر سر نيزه كند» حدود پانصد قرآن بالاى نيزه رفت. همراه قرآن‌ها فريادها نيز بلند شد كه: «كتاب خدا بين ما و شما حاكم باشد. اگر ما را بكشيد چه كسى مرزهاى شام را حفظ خواهد كرد؟» [3]

عكس‌العمل سپاه عراق‌

برخى از سپاهيان عراق، تحت تأثير نيرنگ و شعارهاى فريبنده و تحريك‌آميز دشمن قرار گرفتند. بويژه پس از آن كه بعضى از سران همانند اشعث (كه در دل به معاويه متمايل بودند و جزو منافقان سپاه امير مومنان عليه السلام محسوب مى‌شدند) جمعيّت را براى پذيرش نيرنگ دشمن تحريك كردند. از اين رو فرياد برآوردند:

دعوت شما را به كتاب خدا اجابت كرده بسوى او باز مى‌گرديم. [4]

امير مؤمنان عليه السلام چون اين وضع را ديد، براى روشن كردن افكار

[1] - وقعه صفين، ص 479؛ مروج الذهب، ج 2، ص 390

[2] - مروج الذهب، ج 2، ص 390؛ «هَلُمَّ‌ مُخْبَاتَكَ‌ يَابْنَ‌ عاصَ‌ فَقَدْ هَلَكْنا»

[3] - همان؛ و بنا به نقلى در همان «ليلة‌الهرير كه جاسوسان معاويه، سخن اشعث را براى او گزارش كردند معاويه دستور داد قرآن‌ها را بر نيزه‌ها كرده آماده كنند. (وقعه صفين، ص 481.)

[4] - نُجيبُ‌ الى كِتابِ‌ اللّهِ‌ عَزَّوَجَلَّ‌ وَ نُنيبُ‌ الَيْه؛ تاريخ طبرى، ج 5، ص 48؛ كامل ابن اثير، ج 3، ص 316؛ مروج الذهب، ج 2، ص 390