اراده متزلزل آنان نكرد. و هنوز آثار خستگى از جنگ از چهره‌ها زايل نشده بود كه بذر فتنه ديگرى ريخته شد.

ج- مارقين‌

امير مؤمنان عليه السلام پس از پايان جنگ صِفَّين به كوفه بازگشت؛ ولى آنان‌كه در اوج درگيرى با تهديد به قتل امام خواستار آتش‌بس شدند، پس از تعيين حكميّت، شعار «لا حُكْمَ الّا لِلّهِ» سر دادند، راه خود را از آن حضرت جدا كردند و حدود دوازده هزار نفر در ناحيه‌اى به نام «حَرُوراء» [1] اقامت گزيدند و گروه مستقلّ و متشكّلى به وجود آوردند.

شَبَثِ بنِ رِبْعى را فرمانده و عَبْدُ اللّهِ بْنِ كَوّاء را امام جماعت خود كردند. [2] بدين ترتيب، سوّمين حزب مخالف حكومت امير مؤمنان عليه السلام تحت عنوان «مارقين» يا «خوارج» شكل گرفت.

ياران امير مؤمنان عليه السلام وقتى اين قضيّه را شنيدند، براى آن‌كه وفادارى مجدّد خويش را نسبت به امام عليه السلام ابراز نمايند پيمان ديگرى با آن حضرت بستند كه با دوستان وى دوست و با دشمنانش دشمن باشند؛ ولى خوارج آن پيمان را معصيت و كفر دانستند و به شيعيان گفتند: شما و شاميان، همچون دو اسبى كه براى رسيدن به مقصد مسابقه مى‌گذارند به سوى كفر پيش‌دستى كرديد.

در ميان خوارج‌

اميرالمؤمنين عليه السلام پس از كناره‌گيرى خوارج براى آن‌كه از نزديك با آنان‌ روبه‌رو شود و عقده‌هاى فكرى‌شان را بگشايد، نخست ابن عباس را به

[1] - حَرُوراء در نيم فرسخى كوفه قرار داشت. و به خاطر اقامت آنان در اين نقطه به «حَرُرِيَّه» معروف شدند (تاريخ يعقوبى، ج 2، ص 191)

[2] - كامل ابن اثير، ج 3، ص 326؛ مروج الذهب، ج 2، ص 395