كور و ظلمانى كه سايه‌اش همه جا را فراگيرد ولى بلايش مخصوص نيكوكاران است.

... شكنجه‌هايشان بر شما طولانى خواهد بود. چندان‌كه پيروزى شما بر آنان، پيروزى بردگان بر مالك خويش و يا پيرو بر پيشوايش مى‌ماند ... در آن هنگام قريش دوست دارد آنچه در دنياست از دست بدهد تا يك بار مرا ببيند؛ گرچه لحظاتى كوتاه و به اندازه كشتن شترى باشد. تا با اصرار چيزى را بپذيرم كه امروز پاره‌اى از آن را مى‌خواهم و نمى‌دهند. [1]

پيامدهاى جنگ نهروان‌

نبرد نهروان هر چند با سركوبى خوارج پايان يافت ولى عواقب سوء و حوادث اندوهبارى به بار آورد، از جمله:

ايجاد اندوهى فراوان در قلب مردم عراق به خاطر افزونى كشتگان و بروز دو دستگى و اختلاف ميان آنان. همچنين بدبين شدنِ بسيارى از خويشاوندان و دوستان كشته شدگان نسبت به امير مومنان عليه السلام.

افزايش روح تمرّد و عصيان در ارتش اسلام، چندان‌كه به بهانه خستگى از جنگ در برابر فرمان امام سستى نمودند. بويژه پس از بازگشت به آغوش گرم خانواده و مشاهده حزن و اندوه در چهره خانواده‌ها. اين عامل و عوامل ديگر باعث شد آنان براى هميشه جنگ را رها كنند و سازش با معاويه را بر جنگ با وى ترجيح دهند.

مورّخان نوشته‌اند: امير مؤمنان عليه السلام پس از خاتمه جنگ نهروان، در

[1] - نهج‌البلاغه، خ 93