امير مؤمنان عليه السلام خبر يافت كه يكى از ياران معاويه به نام مُعاوَيَةِ بنِ حُدَيْج به تحريك ارباب خود، در مصر، به خونخواهى عثمان برخاسته است. امنيّت را مختل و موقعيّت استاندار مُحمّد بنِ ابى بَكر را متزلزل و مردم را نگران ساخته است. امام تصميم بر تعويض استاندار گرفت. و مالك اشتر را كه پس از جنگ صفّين به محل مأموريت خود «نَصيبَيْن» [1] رفته بود فراخواند، و پس از بازگو كردن مسائل مصر، او را جانشين محمد بن ابى بكر ساخت [2] و فرمود:

كسى جز تو شايسته آنجا نيست؛ پس بدان سوى حركت كن. [3]

و به همراه او براى مردم نوشت:

از بنده خدا على، امير مؤمنان به مسلمانان مصر، آنان كه وقتى در زمين از فرمان خدا سرپيچى شد، به خاطر خدا خشم كردند ... من يكى از بندگان خدا را به سوى شما فرستادم كه در روزهاى ترس نمى‌خوابد. و در ايّام سخت و بحرانى از دشمنان نمى‌هراسد و نسبت به بدكاران از آتش سوزنده‌تر است. و آن مالك بن حارِث است.

شهادت مالك‌

مالك آماده رفتن به مصر شد. جاسوسان معاويه در كوفه جريان را به‌

[1] - نَصيبين از شهرهاى آباد جزيره و بر سر راه موصل به شام قرار داشت (معجم البلدان، ج 5، ص 288)

[2] - در اين كه تاريخ نصب مالك به حكومت مصر قبل از شهادت محمد بن ابى بكر بوده يا بعد از آن، اختلاف است. مشهور در نزد مورّخان قول اوّل است و نامۀ 34 نهج‌البلاغه به محمد بن ابى بكر مبنى بر توجيه وى در رابطه با تعويضش مؤيّد همين قول است. ولى مرحوم مفيد در امالى قول دوّم را پذيرفته است. (رجوع شود به الغارات، ج 1، ص 257 پاورقى)

[3] - الغارات، ج 1، ص 258؛ شرح ابن الى الحديد، ج 6، ص 74