خلاصه در مدّت زمان كوتاهى حكومت چهار استان بزرگ: بصره، كوفه، شام و مصر- كه از اهميّت نظامى، اجتماعى و اقتصادى به سزايى برخوردار بودند- به تسلّط بنى اميه درآمد، و ديگر تيره‌هاى عرب از صحابه رسول گرامى و غير آنان از حكومت بركنار ماندند. باند اموى نيز فرصت را مغتنم شمرده از ابتداى كار، در تحكيم موقعيّت خويش از هيچ چيز فروگذار نكردند.

ابوسفيان در بدو حكومت عثمان، به امويان سفارش كرد:

اى بنى اميّه! حكومت را بسان توپى دست به دست بگردانيد ... من هميشه آرزومند بودم كه حكومت به شما تعلق گيرد و به كودكانتان به ارث رسد. [1]

بنى اميّه به توصيه ابوسفيان، بر آن شدند تا با نفوذ هر چه بيشتر به داخل دستگاه حكومت، خلافت را به سلطنت مبدل كنند، تا موروثى ساختن آن در خانواده اموى، ميسّر گردد.

بيت‌المال‌

اموال فراوان كه به عنوان خراج و غنيمت از مناطق تازه فتح شده به طرف مركز خلافت اسلامى مى‌آمد، امتيازى بود كه موقعيّت خليفه سوّم را از دوران خلفاى پيشين جدا مى‌كرد. خليفه خود را مجاز مى‌ديد در آن‌ها به اراده خود تصرّف كند.

[1] - مروج الذهب، ج 2، ص 343؛ الاغانى، ج 6، ص 356 (با اندكى اختلاف در عبارت) يا بَنى امَيَّة! تَلَقَّفُوْها تَلَقُّفَ‌ الْكُرَةِ‌ فَوَالَّذى يَحْلِفُ‌ بِهِ‌ ابُوسُفْيانُ‌ ما زِلْتُ‌ ارْجُوها لَكُمْ‌ وَ لَتُصَيِّرُنَّ‌ الى صِبْيانِكُمْ‌ وِراثَة