تلاش براى جلوگيرى از خونريزى‌

هدف مهمّ امير مؤمنان عليه السلام خاموش كردن فتنه «ناكثين» بود و نه جنگ با آنان. براى دستيابى به اين هدف و جلوگيرى از كشتار و خونريزى، تلاش فراوان نمود و از هر راه ممكن استفاده كرد. اينك چند نمونه از اقدامات اصلاح‌طلبانه امام عليه السلام:

پيش از ورود به بصره «صَعْصَعَةِ بْن صوحان» و «عبدالله بن عباس» را جداگانه همراه با نامه‌اى نزد عايشه و طلحه و زبير فرستاد تا شايد بتواند با مذاكره و نصيحت، آنان را از جنگ منصرف كند. ولى آنان در مقابل نمايندگان و اندرزهاى امير مؤمنان عليه السلام سر فرود نياوردند و جز جنگ راه ديگرى انتخاب نكردند. [1]

امام عليه السلام در روز نبرد پيش از آغاز جنگ تصميم گرفت قرآن را ميان خود و آنان حَكَم قرار دهد، از اين رو قرآن را به دست فردى به نام «مُسْلِم» داد و فرمود: قرآن را بر آنان عرضه كن و بگو: اين قرآن بين ما و شما حاكم باشد، از خدا بترسيد و خون مسلمانان را حفظ كنيد.

جوان، دستور امام عليه السلام را اجرا كرد؛ ولى آنان دستى را كه قرآن را با او گرفته بود قطع كردند. او قرآن را در دست ديگر گرفت و همچنان آنان را به حكومت قرآن دعوت مى‌كرد، ولى آن سنگدلان دست ديگرش را نيز بريدند و سرانجام شهيدش كردند. [2]

قتل ناجوانمردانه «مسلم»؛ دعوت كننده به حكومت قرآن، امير مؤمنان عليه السلام را از اقدامات پيشگيرانه مأيوس نكرد. براى آخرين بار، عمّار

[1] - الجَمل للمفيد، ص 167

[2] - مروج الذهب، ج 2، ص 361؛ الجمل للمفيد، ص 181؛ تاريخ طبرى، ج 4، ص 509 و 511