سطحى و ساده‌انديش، مشتبه مى‌سازد و باطل را حق جلوه مى‌دهد. اين خصلت ذاتى هنگامى خطرآفرين مى‌گردد كه با ضعف ايمان، انديشه الحادى و دنياطلبى همراه باشد.

«توجيه و تحريف» شيوه ديرآشناى فتنه جويان و ستم‌پيشگان است. فرعون بر قتل حضرت موسى‌ عليه السلام تصميم مى‌گيرد و آن را توجيه كرده، مى‌گويد:

«مى‌ترسم اگر موسى را زنده بگذارم، دين شما را تغيير دهد و يا در روى زمين فساد برانگيزد.» [1]

معاويه حديث معروف نبوى و پيش‌گويى رسول خدا صلى الله عليه و آله را درباره عمّار ياسر تحريف مى‌كند تا مردم او را قاتل عمّار نشناسند؛ در محافل عام و خاص مشهور شده بود كه حضرت پيامبر صلى الله عليه و آله در روزهاى آغازين حكومت خود در مدينه و هنگام تأسيس نخستين مسجد، خطاب به عمّار فرمودند:

«انَّكَ لَنْ تَمُوتَ حَتَّى تَقْتُلَكَ الْفِئَةُ الْباغِيَةُ النَّاكِبَةُ عَنِ الْحَقِّ، يَكُونُ آخِرُ زادِكَ مِنَ الدُّنْيا شَرْبَةُ لَبَنٍ»؛ [2]

تو هرگز نمى‌ميرى تا هنگامى كه گروه ستمگر و منحرف از حق تو را بكشند. آخرين توشه تو از دنيا جُرعه‌اى شير است.

اين خبر غيبى پيامبر صلى الله عليه و آله در ميان مسلمانانِ صدر اسلام مشهور شده بود و محدثان و تاريخ‌نگاران در همه جا آن را نقل مى‌كردند و حتى در شام نيز بر سر زبان‌هاى مردم افتاده بود و چشم انتظار تحقّق اين پيش‌گويى بودند؛ آن را پيوسته تعقيب مى‌كردند كه سرانجام به چشم خود ديدند عمار ياسر در جنگ صفّين و به دست لشكر معاويه، به شهادت رسيد. برخى از لشكريان معاويه به وى اعتراض كرده، گفتند تحقق اين خبر نبوى دليل بر آن است كه تو و لشكرت بر باطل هستيد.

معاويه، كه نمى‌توانست اصل وجود حديث و مفهوم آن را انكار كند. براى رهايى از بن بست تبليغاتى، دست به عوام‌فريبى زد و اين حديث مشهور و فوق تواتر [3] را توجيه‌

1) - سورۀ مؤمن (40)، آيۀ 26.

2) - الغدير، امينى، ج 9، ص 36.

3) - همان، ص 37.