كرد و گفت: اين سخن پيامبر حق است، ولى آيا قاتل عمّار ما هستيم يا على عليه السلام كه او را به ميدان جنگ آورده است؟! در حقيقت، او سبب شده است كه عمّار به دست ما كشته شود. او با اين منطق واهى و توجيه ساده، خود را در شهادت عمّار ياسر، تبرئه نمود و لشكر عامى‌زده‌اش نيز به آن قانع گشتند و حضرت على عليه السلام را قاتل اصلى عمّار شناختند.

بى‌شك، عوام‌گرايى حاكمانى همچون معاويه،- كه حدود سى سال در سرزمين شام حكومت داشت [1]- زمينه‌ساز عقب‌ماندگى فكرى و فرهنگى مسلمانان اين ديار گرديد.

زمامدارى كه به جاى زدودن عوام‌انديشى و جمود فكرى از جامعه، خود با عوام‌انديشان همسو باشد و دست به تحليل‌ها و توجيهات عوام‌پسندانه بيالايد، زمام جامعه را به‌سوى انحطاط سوق مى‌دهد و به سياه‌چال سقوط رهنمون مى‌شود؛ چنان‌كه آيين اسلام بدان گرفتار آمد.

موضوعات بى‌ثمر

پرداختن به موضوعات كم فايده و بى‌ثمر اثرى جز اتلاف وقت و تغذيه تبليغاتى عوام‌فريبان و عوام‌زدگان ندارد، ولى متأسّفانه در جوامع اسلامى، در موضوعات زايد و غير ضرور، سرمايه‌گذارى‌هاى كلانى شده و زيان‌هايى نيز به دنبال داشته كه «تجويد افراطى و تورّم يافته» از جمله آن‌ها است.

از رسوبات عوام‌انديشى مسلمانان، توجه و ترغيب شديدبه آواشناسى‌و تجويد قرآن است. بى‌شك، قرائت قرآن باصداى زيبا و شيوه صحيح، نوعى ارزش است و شنونده را بيش‌تر و آسان‌تر مجذوب مى‌سازد و بر تأثيرگذارى آن مى‌افزايد. از اين رو، پيشوايان دينى هنگام قرائت قرآن، دو ويژگى درست‌خوانى و زيباخوانى را رعايت مى‌كردند و ديگران را نيز به رعايت آن‌ها فرامى‌خواندند. اين عمل آنان همراه با توصيه نظرى، به تدريج، به‌صورت سنّت حسنه و پديده نوظهور علم تجويد درآمد و جايگاه شايسته‌اى يافت. با فتح گسترده كشورها و گرايش روزافزون ملل گوناگون به‌اسلام و قرآن، دامنه آن همچون ديگر علوم گسترده شد؛ زيرا پيروان جديد قرآن با فرهنگ، زبان و گويش‌هاى ناهمگون‌

1) - ر. ك. دائرةالمعارف فارسى، ج 2، ص 2801.