مى‌خواستند با كتاب آسمانى خود مأنوس و با معارف آن آشنا شوند و آن را همچون برادران عرب، با ترتيل جميل بخوانند. اين مسأله تسهيلات و راه‌كارهاى جديدى مى‌طلبيد. اين انگيزش، فرهيختگان و ديرآشنايان زبان و فرهنگ قرآن را واداشت تا به قواعد و مسائل آن بيفزايند و راه‌هاى آموزش آن را بر نو مسلمانان بگشايند. اين حركت مثبت متأسفانه روند شتاب‌آميزى به خود گرفت و «تجويد» دچار تورّم شد و مسلمانان بيش از حدّ ضرورت بدان پرداختند و انبوهى از اطلاعات غير ضرور بر آن تحميل كردند.

سرانجام علم تجويد جنبه مقدّماتى خود را از دست داد و به يك هدف تبديل شد.

تحسين صوت و اداى صحيح حروف و كلمات قرآن، كه يك فضيلت بود، به صورت فريضه درآمد، درحدّى كه گويا قرآن تنها براى اين هدف نازل شده و رسالت ما نيز تنها همين است و بس، در حالى كه اهداف قرآن در افقى برتر و روشن‌تر قرار دارد و ما به جاى پرداختن به مسائل سطحى، بايد در اهداف عالى و عملى آن بينديشيم و از نگاه سطحى و ظاهرى چشم بپوشيم و به برداشت باطنى از آن بپردازيم. بيش از تشكيل محافل تجويدى قرآن، به تأسيس خلوتكده‌هاى تدبّرانگيز آن بيفزاييم موانع «ترخيم» و «تفخيم» را از ميان برداريم «وقف» و «ادغام» را توقيف كنيم [1] باشد كه به برخى از كرانه‌هاى اين اقيانوسِ نهايت‌ناپذير نايل آييم و گامى به سوى حقيقت و معنويت آن برداريم و اين نه خواسته نفسانى ما، كه برخاسته از پيام قرآن ناطق است:

«اذا اضَرَّتِ النَّوافِلُ بِالْفَرائِضِ فَارْفِضُوها»؛ [2]

هنگامى كه مستحبات به واجبات آسيب رسانند، رهايشان كنيد.

در منطق حضرت على عليه السلام، فضيلت زمانى تقرّب به خدا محسوب مى‌شود كه مانع از تحقّق فريضه نباشد، و گرنه وسيله دورى و بيگانگى مى‌گردد:

«لا قُرْبَةَ بِالنَّوافِلِ اذا اضَرَّتْ بِالْفَرائِضِ»؛ [3]

مستحباتى كه به واجبات آسيب رساند وسيله تقرّبِ به خدا نمى‌شود.

1) - يك نويسندۀ مصرى به صورت بسيار گسترده تحقيق نموده و درخصوص «وقف» كتابى در 300 صفحه نوشته ومنتشر كرده است، در حالى كه انبوهى از مسائل مهم اسلامى نيازمند پژوهش است و همچنان در انتظار تحقيق و نشر.

2) - نهج‌البلاغه، صبحى صالح، حكمت 279.

3) - همان، حكمت 39.