خٌلاصه درس‌

1- عوام‌گرايى در جوامع اسلامى از عواملى همچون آسايش‌طلبى و محدوديت فكرى مسلمانان پديد آمد. استعمار و حكومت‌هاى ناشايست نيز طبق مصالح خود، آن را گُسترش دادند. به‌دليل آن كه مدافعان و بيدارگران نيز در اقليّت بودند، بيش‌تر مسلمانان از صحنه‌هاى علمى، هنرى، سياسى و اجتماعى كنار كشيدند و دروازه‌هاى تمدن عظيم اسلامى را به ديگران سپردند.

2- معارف ساختگى و جعل حديث همانند احاديث مربوط به قرائت قرآن از سوى ابىّ بن كعب، ظاهربينى و حس‌گرايى، ماجراى حكميّت در جنگ صفّين و مهم‌تر از همه، تحريف و توجيه حقايق دينى همانند تحريف غيب‌گويى پيامبر صلى الله عليه و آله در شهادت عمّار ساير به دست گروه ستمگر، از مظاهر عوام‌گرايى است.

3- توجه افراطى به موضوعات غير ضرور از ديگر مظاهر عوام‌گرايى جامعه است؛ تجويد قرآن، از جمله آن‌هاست. با اين‌كه صحيح و فصيح خواندن قرآن مطلوب خدا و پيشوايان دينى است، ولى تعمّق و تحقيق بيش از حد در ابعاد تجويد، بى ثمر و مانع از نيل به اهداف عالى و معارف پايان‌ناپذير آن است. همچنين پرداختن بيش از حدّ لزوم به علوم ادبى همچون نحو و صرف و اشتغال به حل و فصل نكات دقيق و ظريف آن‌ها، نوعى اتلاف وقت است و فدا كردن فرايض در مقابل فضايل و نوافل. اين مسائل به تدريج، زمينه عقب‌ماندگى مسلمانان را فراهم آورد.

پرسش‌

1- عوام‌گرايى چيست و چگونه پديد آمد؟

2- مقصود از معارف ساختگى چيست؟ (نمونه‌اى ذكر كنيد.)

3- برون‌گرايى و ظاهربينى را با ذكر نمونه‌اى توضيح دهيد.

4- معاويه حديث نبوى را با چه هدفى تحريف كرد و اين اقدام چه تأثيرى داشت؟

5- انگيزه و بازتاب گُسترش افراطى علم تجويد را بيان كنيد.