جناياتى كه منصور آفريد ضربات سنگينى بر پيكر مسلمانان وارد كرد و سدّ عظيمى در مسير پيشرفت اسلام و مسلمانان ايجاد نمود. محمدجواد مغنيه در اين باره مى‌نويسد:

«بحث از تاريخ سلاطين مسلمين ما را به اين راز مهم مى‌رساند كه اگر منصور و امثال او نبودند، حكومت اسلام شرق و غرب عالم را مسخّر مى‌كرد و بدون دعوت، جهانيان اسلام را مى‌پذيرفتند و غير مسلمانى روى زمين پيدا نمى‌شد.» [1]

پس از منصور، مهدى، هادى، هارون و ديگر حاكمان عباسى زمام‌دارى خود را بر مسلمانان تحميل كردند و اين حكومت قريب به پنج قرن متوالى ادامه داشت. [2] سپس نوبت به مغولان رسيد كه نزديك به دو قرن در رأس حكومت قرار گرفتند و جنايت‌هاى تازه‌اى آفريدند و جز جُرم و جنايت و قتل و غارت اثرى بر جاى ننهادند. [3]

بازتاب استبداد

ظلم زادگاه ذلّت است و همزاد زبونى. اين از سنّت‌هاى ثابت الهى است:

(وَ لَقَدْ اهْلَكْنَا الْقُرُونَ مِنْ قَبْلكُمْ لَمَّا ظَلَمُوا وَ جاءَتْهُمْ رُسُلُهُمْ بِالْبَيِّناتِ وَ ما كانُوا لِيُؤْمِنُوا كَذلِكَ نَجْزِى الْقَوْمَ الُمجْرِمينَ)؛ «[4]

ما امّت‌هاى پيش از شما را هنگامى كه ظلم كردند، هلاك نموديم، در حالى كه پيامبرانشان دلايل روشن براى آن‌ها آوردند، ولى آن‌ها ايمان نياوردند. اين‌گونه گروه مجرمان را كيفر مى‌دهيم.

خداوند براساس اين سنّت و دو سنّت «تعميم» و «نگرش مجموعى»، ستمگران و ظالمانى همانند بنى اميّه و بنى عباس را به خاك ذلّت نشاند، اقتدارشان را شكست و دولتشان را نابود ساخت؛ زيرا:

1) - شيعه و زمامداران خودسر، ص 175.

2) - ر. ك. به: علل پيشرفت اسلام و انحطاط مسلمين، ص 362.

3) - همان، ص 368.

4) - يونس (10)، آيۀ 13.