«مَنْ عَمِلَ بِالْجَوْرِ عَجَّلَ اللَّهُ هُلْكَهُ»؛ [1]

آن كه ظالمانه رفتار كند، خداوند در هلاكت و نابوديش شتاب مى‌ورزد.

«مَنْ جارَتْ وِلايَتَهُ زالَتْ دَوْلَتُهُ»، [2]

هر كس حكومتش با ظلم و ستم باشد، دولتش زايل مى‌شود.

و اين دو گفتار امام على عليه السلام، يك قانون اجتماعى و سُنّت ثابت الهى است.

نگرش مجموعى‌

حاكمان طغيانگر و هم‌انديشان و همكاران آن‌ها در اثر ظلم و استبدادشان به هلاكت رسيدند، ولى عمل آنان سبب عقب‌ماندگى همه مسلمانان گرديد و اساس جامعه اسلامى متزلزل شد و مسلمانان از پيشرفت بازماندند؛ زيرا گرچه مردم ستم پيشه نبودند، ولى ستم‌ستيز هم نبودند، ستم‌پذير بودند. بدين روى، آن‌ها نيز در ظلمتكده ستمگران ماندند و به مهلكه ظالمان افتادند. آن‌ها با وجود توان و استعداد و امكانات، از جامعه اسلامى دفاع نكردند و به مبارزه ستمكاران برنخاستند بلكه موضع انفعالى گرفتند و بر ظلم آن‌ها تن دادند. «هر كس بر عمل قومى راضى شود، از آنان محسوب مى‌گردد» و خداوند با نظر مجموعى و كلّى به امّت مى‌نگرد. و از همه انتقام مى‌گيرد، چه ستمگر، چه ستم‌پذير.

(وَاتَّقُوا فِتْنَةً لا تُصيبَنَّ الَّذينَ ظَلَمُوا مِنْكُمْ خاصَّةً وَاعْلَمُوا انَّ اللَّه شَديدُ الْعِقابِ)؛ [3]

و از فتنه‌اى بپرهيزيدكه تنها به ستمكارانِ شما نمى‌رسد (بلكه همه‌را فراخواهد گرفت؛ چرا كه ديگران سكوت كردند و به دفاع برنخاستند) و بدانيد خداوند كيفرى شديد دارد.

1) - ميزان الحكمة، محمد محمدى رى شهرى، ج 5، ص 598.

2) - ظهور و سقوط تمدنها، ص 325، به نقل از: ميزان الحكمة، ج پنجم.

3) - انفال (8)، آيۀ 25.