خلاصه درس‌

1- قرآن رهبرى جامعه را به دو قسمت حق و باطل تقسيم كرده و براى هر كدام نقش تعيين كننده‌اى در هدايت و گمراهى مردم قايل است.

2- ستم‌پذيرى مسلمانان، توجيهات مصلحتى عالمان فاسد و جبرى‌گروى برخى از مذاهب اسلامى، زمينه پيدايش و گسترش استبداد و تشويق عملى رهبران ستم‌پيشه گرديد كه در مدتى طولانى بر مسلمانان حكومت راندند و با رهبرى ناشايست خود، پايه‌هاى تمدّن اسلامى را فروريختند. بنى‌اميّه از جمله آن‌هايند كه به‌طور مصلحتى مسلمان شده و به صورت حزبى منسجم و متشكّل درآمده بودند.

آنان به نام اسلام عليه اسلام به پا خاستند، زمام مسلمانان را به دست گرفتند و پايه‌هاى خود را مستحكم ساختند و قريب يك قرن، حكومت راندند و در اين مدت، با تمام توان به تضعيف و نابودى اسلام و مسلمانان پرداختند و تا حدى نيز موفق شدند.

3- بنى عباس همتراز بنى‌اميّه بودند و هدفى جز نابودى آيين محمّدى نداشتند، ولى در زمان آن‌ها به دو دليل، اسلام رو به گسترش نهاد: يكى حركت‌هاى سياسى شيعه كه زمينه را براى پيروزى بنى‌عباس بر بنى‌اميّه فراهم آورد و آن‌ها به‌طور مصلحتى با رهبران فكرى شيعه هماهنگ شدند و پس از استقرار در حكومت، عليه شيعه و بنى‌فاطمه عليها السلام به پا خاستند. ديگرى شور مذهبى مردم و انقلاب فرهنگى صادقين عليهما السلام و تربيت شاگردان ممتاز و بازگشايى دانشگاه جعفرى و تبيين فقه شيعى و احياى سنّت نبوى بود. ولى عباسيان جامعه را ظلمتكده ائمه اطهار عليهم السلام و پيروانشان جلوه دادند و طغيان و سركشى را به حدّى رساندند كه آنان پيروانشان را به سكوت فراخواندند و سرانجام طغيان عباسيان به مقتضاى سنّت ثابت الهى، سبب مرگ زودرس حكومت اسلامى گرديد.

پرسش‌

1- چه عواملى سبب گسترش استبداد بنى‌اميّه و بنى‌عباس گرديد؟

2- بنى‌اميّه چه ماهيتى داشتند؟ (با توضيح كافى، ذكر كنيد.)

3- در زمان بنى عباس، چه عواملى سبب پيشرفت اسلام شد؟

4- دانشگاه امام صادق عليه السلام چگونه پديد آمد و چه نقشى در پيشرفت اسلام داشت؟

5- بازتاب استبداد بنى‌عباس و ارتباط آن را با سُنن الهى توضيح دهيد.