«وَ ايْمُ اللَّهِ ما كانَ قَوْمٌ قَطُّ فى‌ غَضِّ نِعْمَةٍ مِنْ عَيْشٍ فَزالَ عَنْهُمْ الَّا بِذُنُوبٍ اجْتَرَحُوها لِانَّ اللَّهَ لَيْسَ بِظَلَّامٍ لِلْعَبيدٍ»؛ [1]

و به خدا سوگند، دگرگونى زندگى اقوامى كه در ناز و نعمت غرق بوده‌اند و به فقر و گرسنگى درافتاده‌اند، جز گناهانى كه در روزگار عيش و نوش انجام داده‌اند، نيست؛ چرا كه خداوند هرگز به بندگان ستم نمى‌كند.

اين اصل اجتماعى را نه تنها مسلمانان پذيرفته‌اند، بلكه حتى مردمان غير مكتبى نيز به تجربه دريافته و باور دارند كه تن‌پرورى و رفاه‌زدگى شكست‌آور است و انحطاط تمدن را به دنبال دارد. دكتر گوستاو لوبون مى‌گويد:

«هنگامى كه سربازان اسلامى به طرف كشور فرانسه حمله برده بودند، عده‌اى از افسران ارتش فرانسه به نزد شارل، پادشاه كشور خود، از تجاوز مسلمين شكايت كرده و اظهار داشتند: چه قدر شرم‌آور است مردمى كه حتى اسلحه و آلات جنگ آن‌ها ناقص و افسران آن‌ها داراى لباس نظامى نيستند، بر نيروى كشورى كه اسلحه وى كامل است غالب آيند!»

او در جواب آن‌ها گفت: بگذاريد مسلمان‌ها جلو بروند؛ زيرا آن‌ها اكنون كه در شدّت جوش و خروش هستند، مانند سيل هر مانعى را از جلوى خود برداشته و مى‌برند، لكن بعد از آن‌كه غنايم زياد به دست آوردند و در خانه‌هاى قشنگ و خوب به تن آسايى و تنعّم و تجمّل مشغول شدند و زمامداران آن‌ها به دام هوا و هوس گرفتار آمدند، حتى در افراد مسلمان، اين هوس‌رانى سرايت كرده و دچار اختلافات داخلى گرديدند، آن وقت است كه ما به آن‌ها حمله برده، يقيناً پيروز خواهيم شد.» [2]

اين سخن وى پس از مدتى تحقق يافت؛ مسلمانان هنگامى كه در بخشى از فرانسه و كوه‌هاى پيرنيه به پيروزى‌هاى چشم‌گيرى دست يافتند، غنايم زيادى به چنگ آوردند و

1) - نهج‌البلاغه، خطبه 178.

2) - تمدّن اسلام و عرب، گوستاو لوبون، ترجمۀ سيّد هاشم حسينى، ص 384.