درس ششم: پاى‌بندى مسلمانان به ارزش‌هاى اخلاقى‌

اصول اخلاقى اسلام مبتنى‌بر جهان‌منشى است، برخلاف اخلاق اجتماعى مسيحيت كه جنبه فردى دارد. بى‌گمان، خصيصه جهان‌منشى ارزش‌هاى اسلامى راز سرعت نفوذ و استقرار آيين اسلام را در مناطق گوناگون و محيطهاى فرهنگى متفاوت تبيين مى‌كند.

در اسلام، اخلاق جُزء لاينفكِّ دين است و از انديشه و عقيده مسلمانان سرچشمه مى‌گيرد و همين مقوله يكى از علل رواج سريع معارف اسلامى در جهان است؛ زيرا مسلمانان صدر اسلام به ارزش‌هاى اخلاقى پاى‌بند بودند و در مراحل گوناگون زندگى، آن‌ها را رعايت مى‌كردند. مردم، به ويژه افراد آگاه و كُنجكاو، هنگامى كه مى‌ديدند مسلمانان بر مبناى اصول ثابت رفتار مى‌كنند، به آن علاقه‌مند مى‌شدند و به آيين اسلام مى‌گرويدند.

اخلاق اسلامى شايد به چشم ظاهر بينان، خشك و صورى بنمايد، ولى بينش دقيق نشان مى‌دهد كه رفتار فرد از بيرون بر او تحميل نمى‌شود، بلكه از درون و بر اثر ايمان و عقيده به او گوشزد مى‌گردد. تعهّد مؤمن از آن جا سرچشمه مى‌گيرد كه اطاعت خداوند را به‌طور قطع برگزيده است و همين عامل او را به پيروزى برون ذاتى نيز مى‌رساند. امام على بن ابى‌طالب عليه السلام در اين باره، به صراحت مى‌فرمايد:

«مَيْدانُكُمُ الْاوَّلِ انْفُسَكُمْ، فَانْ قَدرْتُمْ عَلَيْها كُنْتُمْ عَلى‌ غَيْرِها اقْدَرُ وَ انْ عَجَزْتُمْ عَنْها كُنْتُمْ عَنْ غَيْرِها اعْجَزُ، فَجَرَّبُوا مَعَها الكِفاحَ اوَّلًا»؛ [1]

نخستين قلمرو مبارزه با نفس خودتان است. چنانچه بر آن توانا بوديد، بر غير آن نيز توانا خواهيد شد و اگر بر آن ناتوان شديد، بر غير آن هم ناتوان خواهيد بود. پس نخست در بستر با آن خود را بيازماييد.

1) - وسائل الشيعه، شيخ حرّ عاملى، ج 11، ص 137.