خلاصه درس‌

1- مسلمانان به دليل دين خود، به ارزش‌هاى اخلاقى پايبندند و رفتار اجتماعى آنان براساس قطب‌نماى درونى آنان تنظيم مى‌گردد. چنين افرادى بر دشمنان برون‌ذاتى خود نيز پيوسته فايق مى‌آيند.

نو مسلمانان با همين انديشه و عقيده، توانستند در اندك زمانى آيين اسلام را در نقاط دوردستى همچون اندلس رواج دهند و آن را در بيش‌تر نقاط خارج از سرزمين حجاز عرضه نمايند.

2- برخورد مسلمانان با اقليّت‌ها و افراد ذمّى و همپيمان بر ارزش‌هاى اخلاقى استوار است و اين به دليل توصيه رسول خدا صلى الله عليه و آله به امّت خويش و سيره عملى امامان معصوم عليهم السلام است؛ همانند برخورد حضرت على عليه السلام با مرد مسيحى در سفر. همچنين هدفمندى و حق محورى پيروان اسلام است كه آنان را در ميان مردم جهان ممتاز كرده و ديگران با مشاهده اين خصيصه انسانى و الهى به دين آن‌ها رغبت ورزيده و آيين اسلام را پذيرفته‌اند و همين سبب پيشرفت آن گشته است. گفتار حضرت على عليه السلام در اين باره نمونه‌اى گوياست.

3- برخورد مهرآميز مسلمانان با اسيران جنگى همانند برخوردشان در جنگ بدر، نمونه ديگرى از پاى‌بندى مسلمانان به ارزش‌هاى اسلامى و عمل به توصيه رسول خدا صلى الله عليه و آله درباره خوش رفتارى با اسيران است.

4- اخلاق فردى و اجتماعى مسلمانان همگام با انديشه سياسى آنان تعميق و توسعه يافته است، به‌گونه‌اى كه در سايه اين پاى‌بندى، به كارهاى پَست دنيوى و زراندوزى بى‌اعتنا بودند. تاريخ، مقاطع زيبايى از جنگ قادسيّه و شهر مداين را در خود ثبت كرده است.

پرسش‌

1- ارزش‌هاى اخلاقى با دين و پيشرفت مسلمانان چه ارتباطى دارد؟

2- شيوه برخورد مسلمانان با اقليّت‌ها چگونه بوده است؟

3- مسلمانان صدر اسلام با اسيران جنگى چگونه برخورد مى‌كردند؟

4- آثار تربيتى پاى‌بندى به ارزش‌هاى اخلاقى در جوامع مسلمانان چه بوده است؟