مجالس، به افسانه‌سرايى و نقل تاريخ و اشعار دوران جاهليّت مى‌پردازند و وقت گران‌قدر خود را بيهوده تلف مى‌كنند، من به جاى پرداختن به اين كارهاى بيهوده مردم، احاديثى را از زبان پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله گفتم و در محافل عام و خاص نقل كردم تا مردم به فرهنگ قرآن ترغيب شوند. [1]

اين‌گونه افراد توجه ندارند كه اسلام اجازه نمى‌دهد انسان براى رسيدن به هدف خود، از وسيله‌هاى نامشروع سود جويد و ابزار نامقدسى را براى رسيدن به آرمان‌هاى مقدس استخدام كند. [2]

2- برون‌گرايى و ظاهربينى‌

علم و تجربه نشان داده است كه بيش‌تر مردم برون‌گرا و ظاهربين هستند و به محسوسات و ظواهر بيش از معقولات گرايش دارند و به مشهودات و ملموسات بيش از ناديدنى‌ها ارج مى‌نهند و در جذبه آن‌ها قرار مى‌گيرند. حس‌گرايى و دورى از درون‌بينى بخشى از جوامع بشرى را به بت‌پرستى ترغيب و خالق يكتا و نامرئى را برايشان به بُت محسوس و مجسم تبديل كرد. ابو ريحان بيرونى مى‌گويد:

«علت بُت‌پرستى [يا يكى از علل آن‌] محسوس‌گرايى طبيعى مردم است كه قدرت صعود براى درك حقايق والا را ندارند و همواره مى‌خواهند حتى خدا را، كه مجرّدترين حقيقت است، در عرصه محسوسات ببينند.» [3]

برخورد بنى‌اسرائيل با حضرت موسى‌ عليه السلام در شناخت و پذيرش خدا، نمونه گويايى از حس‌گرايى مردم عامى است. پيروان حضرت موسى‌ عليه السلام از ايشان خواستند تا خدا را آشكارا به آن‌ها نشان دهد، و گرنه او را نمى‌پذيرند. «[4] همچنين ساختن بت‌هاى بزرگ در اشكال و مظاهر طبيعى و برگُزيدن نام برجسته‌ترين پديده‌هاى طبيعت بر آن‌ها همچون انسان، شير، عقاب، گوساله و اسب، مؤيّد اين واقعيت است. [5]

1) - سيرى در سيرۀ نبوى، مرتضى مطهرى، ص 121.

2) - همان.

3) - حكمت اصول سياسى اسلام، محمدتقى جعفرى، ص 449.

4) - ر. ك: به: سورۀ نساء (4)، آيۀ 153.

5) - سورۀ نوح (71)، آيۀ 23؛ تفسير نمونه، ج 25، ص 83 - 84.